brjóta vb. [brýtr; braut, brutu; brotinn]
(cf. -brotinn adj.) -brotinn adj.
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-t] [sér / fyrir e-n] [í e-t ] bryde, brække over, brække af, brække i stykker, brække ⫽ break off (a piece), break (into pieces), fracture
●●● es þeir soto of matborþe. þa tóc haɴ at brióta brꜹþ fyrer þa
~ lat.panem ... fregit
Vulg Luc 24,30 ●HómÍsl²⁴(1993) 34v10●●● Briot þu brouð þit fyrir hungraðan
~ lat.frange esurienti panem tuum
Vulg Isai 58,7 HómNo¹⁵ 7713●●● gripu þæir prest ... ok brutu baða fot-leggi á honum
~ lat.frangunt
PassOlav 8114 ÓH619 11719●●● hann ... braut þav (ɔ: guð sín) oll i sma stykki. oc skipti þeim siðan ... millum þeirra. er þurfannde varo
BarlA 17219●●● Þessi maðr kvaddi konung ok laut honum, tok til brauðsins ok braut ok átt af
Orkn325IIIα 8020●●● hann bravt fot sinn vm svmaritt
StuᴵK 35011●●● Helgi brijtur sier volur II og giorer kuistlausa‹r›
Fljˣ 526÷ eiɴ þeiʀa lꜹst a steinþrona ovan oc brꜹt steiniɴ
●Nik655 523÷ trog ... brotiþ
~ lat.fractum
Dialᴵᴵ 12819 GregDialA 10615÷ frater tuvs geresc discipvlvs fiolcvnnings (!) mannz. þes er sér eignar hof ór. oc brytr goþ ór
~ lat.confringit
PassBarth 14712 Barth²Cod645 10625÷ nꜹta heller fell. oc vrþo þar vnder xij nꜹ́t. þꜹ ǫll høfþo þegar bana. oc var nalega hvert beín þeira brotet
ÞBpCod645 2025÷ oc var eki beín brotit. ne knyᴛ
ÞBpCod645 2112÷ Ef menn róa fyrir land fram oc briota arar eða þilior eða meiða þeir farcost eiɴ
GrgKonᴵᴵ 12420÷ Eɴ þa er merg und. ef bein er i sundr til mergiar. þat sem mergr er í. hvart sem þat ‹er› höɢvit eða brotit
GrgStað 2996÷ oc þo at einnhueʀ þeirra af vangiæzlo briote ar sina. þa er þat þo allum skiparum litill harske
BarlA 17918÷ eiɴhverr maðr ... hafði brotit sverd sitt
ÓH 6053÷ i veggiom vigiz kirkia. þo at alltare se niþr fallit rvglað æða ór stað fœrt. æða alltaris steinninn liotliga brotinn
ÁKr 249÷ Mik dreymðe at ek hefða mikinn gullhring a hende. oc siþan sa ek hringinn i tva lvti brotinn
ÓTOddS 57÷ þeir komv við sker ok brvtv styri sin
HákFris 42525÷ Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok ǫll heilǫg tákn
NjR1908 25015÷ hann mæiddi ęða drap eyki þeirra enn bravt kerrvr þeirra oc vagna
~ lat.subnervavit
Vulg 2Reg 8,4 StjC 50733÷ uið þui skal leiguliði eigi abyrgiazt huss at skridur take eða ofuiðri briote [var. + niðr GKS 3261 4° “N”]
RbEM (*1280) 112÷ þa bꜹ́þ iarll ... at briota fottleggi þeira
~ lat.crura eorum confringi
Milit 21b6 Ridd623 3115÷ Iorþin var gǫr af holdinv, en biorgin af beinvnvm, griot ok vrþir gerþv þeir af tavɴvm, ok iǫxlvm ok af þeim beinvm, er brotin voro
SnE 151÷ en vlfrinn hvgsaþi, at þessi fiotvrr var sterkr mioc, ok þat með, at honvm hafþi afl vaxit siþan er hann brꜹt Levþing
SnE 3523÷ Ok er ęsir tavlþvz bvnir, þa hristi vlfrinn sik ok lavst fiotrinvm a iorþina ok knvðisk fast at, spyrndi við, bravt fiotvrinn sva at fæʀi flvgv brotin
SnE 361÷ Þa sꜹgþv æsirnir, at hann mvndi skiott svndr slita miott silkiband, er hann hafþi fyʀ brotit stora iarnfiotra
SnE 372÷ Þoʀ ... talþi, at bvandinn eða hans hion mvndi eigi skynsamlega hafa farit með beinvm hafrsins; keɴir hann, at brotiɴ var lǽrleɢrinn
SnE 4918÷ Þa varþ Þoʀ reiðr ok greip hamariɴ ok myndi þa briota havfvt hennar, aðr en goþin ꜹll baþv henne friþar
SnE 6522÷ þui at i væggium vighizst kirkia. þo at altære se niðr fallet. rughlat eða or stað fꝍrt. eða alteris stæinnen liotlega broten
●JKr 34625÷ klockur .iij. ok hin fiorða brotin
IslDipl (1344) 2124÷ kennimaðr byzt til at briota hina helgvztv oblationem
MarS 33019÷ sœkja þeir at honum, ok brýtr hann spjót fyrir hvárumtveggja þeira
NjM 10910÷ Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok ǫll heilǫg tákn
NjM 27519÷ hann bravt fot sinn vm svmaritt, ok þa er festr var, þotti honum illa af ser stanða; let hann þa briota i annat sinn, ok sagði sialfr firir, hve binda skyllði; festi þa vel, oc gekk hann litt halltr
StuᴵK 35012÷ hann tok i hafi skipsho᷎fn þeira manna er þa voro vfærir ok lágu ꜳ skips flaki albrotnu
ÓTᴵᴵ 2009÷ Þat er harðla litill máttr at briota steina eðr gnipur ok starfa i sliku
FinnÓT 1042÷ þeir fellu allir ofan er ꜳ̋ bak voro komnir ok meidduz. sumir fellv ꜳ griot ok brutu fætr sína eðr hendr eðr fengu o᷎ɴur meín. Sumir fellu ꜳ vápn sín ok fengv þar stor sar af
ÞorvVÓTᴵ 29716÷ mosurskalir fiorar brottnar
IslDipl (1374) 5310÷ hann brẏtr braudít e᷎n skeínkir vinít.
~÷ Munkrinn setr þegar framm vatn ok sallt, brytr braudit fyrir þa
VP 5142÷ þu skallt eigi hrista brotinn reyr ok knosadan
~ lat.Arundinem quassatam non debere confringi
VitPat 87524 VP 63731÷ bredi (prestr) corporalia ok lati yfir hostiam eitt brotit
Theol266 6911÷ engan veit ek í öllu yðru liði, þann er skjótara geti brotit digrt spjót en hann, eða betr kunni at höggva með sverði
Klma 29911÷ mun eg briota allan steinen
Vilm 19412÷ hinn fiorda dag brutu þeir lang uidu alla
Harð 14312÷ spurði, hvat til hefði borit, er allt var brotit ok bœlt
Gr 2136÷ Ekki vildi hann mér at hlíta ... at sjá ráð fyrir sér, ok braut hann bekrann ofan fyrir bjargit, ok biði bœndr fyrir honum, sem hann sé dauðr
Gr 2436÷ so at huert bein uar brotid j hans likam so smatt sem miol uæri
ÆvMið²⁶ 609÷ brioth þv bravd þitt og svndr deil þat med þvrfthogvm
RochReyk 13525÷ brotenn stopullenn ad Christs kyrkiu af herra Biarna kanzeler
ÁBpˣ 943÷ Andreas braut brauð
~ lat.fregit panem
MirAndr 83012 Andr¹ˣ 32322÷ Bjǫrn einn brauz um í vǫk ok var brotinn í (ɔ: í vǫkinni) hrammrinn
Flóamˣ 477÷ Þóra braut fót sinn
Flóamˣ 7017÷ sumer brutu henndr sinar enn sumir fætr
Kristniˣ 1302÷ Þá lét Hjalti enn brjóta fótleggi í tveim mǫnnum í Laxárdal
StuᴵᴵR11127ˣ 3425÷ hversu þeir brutu hin sterkustu spjótskäpt á skjöldum sínum í hörðum atreiðum
Trist¹ˣ 1226
● berja ok brjóta [e-n] [með e-u] prygle og lemlæste ⫽ beat and mutilate
●●● han beʀ oc brytr sveina mimis sva at varla þickir vært hia honum
Þiðrᴵ 3061●●● þar woro maurg þusund manna bædi kalla ok kuenna baurd ok brotin med allzskonar pijslum
Dugg624 3318÷ margr barðr ok brotinn; sumir sárir, enn sumir drepnir, af hvárratveggju liði
Trist¹Frg1878 2127
● brjóta á hals [e-n/sik] brække halsen (på ngn) ⫽ break (sby’s) neck
●●● hann hrytr af (hestinum) fram ok brytr sic a hals
MarS 26423●●● tók hann jarl báðum höndum, ok braut hann á háls
Mág² 14226÷ Nv er Heinrekr brotinn a hals
Bær 12239÷ briota þeir þa Skiallduo᷎r kellingu a hals
ÞUxaf 26022÷ hleypur hesturinn j tꜳlgrauf eina ok braut hann sik a hꜳls
Sams 1922÷ riddarinn steyptizt affram og braut sig a hals
VSj 7918÷ Hálfdan feldi hann ok braut hann á hals
HálfdEyst 1226÷ var hann brotinn á háls, ok lamit sundr hvert bein í honum
Gr 11427÷ tekur Sigurdur þann hondum er eptir lifde. og brytur ꜳ̋ hals
SigÞǫgl 18824÷ ok hleypr fram ꜳ klettinn ... ok huat leingra, enn hann kollvarpar ser af fram ok brytr sik ꜳ hals
MarD635ˣ 105811
● brjóta í hjóli/hveli [e-n] radbrække (ngn) på hjul ⫽ break (sby) on a wheel
●●● Sumir vꜵro sverði hognir ... sumir í hvéle brotner
HómNo³¹ 14512●●● þa vartu þess makligr at þv værer brotinn j hiȯli eda brendr j elldi edr heingdr ꜳ̋ gȧlga
Adon 959÷ ef þier giorit eigi suo þa uitit eflaust at adur so᷎l er j uestri annat kuelld þa er ydr borg brend. enn þier annat huort heingder edur j hio᷎li brott‹n›er
VSj 9117÷ eptir þat lét Valdimarr konungr taka Þétleif Eðlarsson ok brjóta í hjóli
Knýtlˣ 2604
● brjóta um stein [e-n] ?radbrække (ngn) over sten, ?knuse el. sønderlemme på sten (cf. Jón Hn. Aðalsteinsson 1999 [Skírnir 173], 369-371) ⫽ ?break (sby’s) back on a stone, ?smash to pieces or dismember on a stone
●●● í þeim hring (ɔ: dómhring) stendr Þórs steinn, er þeir menn váru brotnir um, er til blóta váru hafðir, ok sér enn blóðslitinn á steininum
Ebˣ 1810÷ Þar stenndr en Þors steinn er þeir brutu þa menn vm er þeir blotudu
LdnHb105ˣ 3221
2) [e-t] (mat.) brække af ɔ: beregne (de vekslende længder af) ⫽ (mat.) “break down” ɔ: compute (the varying lengths of)
3) [e-t] [með e-u] rive ned, bryde ned, smadre, ødelægge, nedbryde, tage kraften fra ⫽ tear down, break down, break into pieces, damage, break up and dissolve, reduce to nothing
●●● ef allt hár er rakat af ho᷎fði mér þa er ⸢brotið [var. þrotit AM 227 fol “B”] allt mitt afl
~ lat.recedet a me fortitudo mea
Vulg Judic 16,17 StjC 41718●●● Gyðingar ... brvtv vagna þeirra oc kerrvr
~ lat.percussit
Vulg 3Reg 20,21 StjC 5981●●● allr hans herr kostgięfði sem mest at briota murinn
~ lat.destruere
Vulg 2Reg 20,15 StjB 54210●●● briota herbudírnar.
~ lat.calcatisque ruunt castris
33218 Rómv226(2010) 3322●●● borð hans var breitt sæmiliga, en eigi stórum ríkmannliga, þvíat dúkr var mjök brotinn af odd ok egg
GBpD 4218●●● let Olafr konungr briota ok breɴa hof ok ho᷎rga. en reisa i staðinn kirkíur
ÓTᴵ 3086●●● Sęmd þin er brotin ok ꜳ ek vid þik ecki mal
KlmA1980 2121●●● (lectio?) Sem stormrinn var ⸢brotínn [var. ȷ́ brott ÍvB 1624]. þá sꜳ̋ ek ꜳ̋ vínvidínum. v dæmileghan fugla fiolda
~ fr.Des que li tans fu trespassez
Yvain 1818 ÍvA 1612●●● Adamas heitir einn godur steinn ... hann ma ei med elldi ęda jarnni briota
LapMedMisc 11013●●● Camomilla ... ef dreckaz med vin. þa gera þær at pissa ok briota stein j blodru
~ da.brytær
HarpK 1567 MedMisc 6929●●● (proverb.) fatt er betra brotid enn heilt
Not604² 14430●●● kluckur. iij. heilar. enn. ij. brotnar
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 4669●●● briota
~ lat.in ira populos confringes
7628 (Vulg Psalm 55,8) GlossPsalt 7727●●● sverð vár eru slæ ok brotin mjǫk
Hkrᴵˣ 44910●●● Tígn almáttigs guðs láti sér sóma at brjóta þitt bannsett ofbelldi ok vánda vantrú
Æv⁴²ˣ 14118÷ hann ... sagþi þa með o᷎ngum hætti forðaz mega þessar qualar. nema þeir bryti scurðguð sin
ÓTOdd 9212÷ Nu scal skip eigi brenna ne briota aðr stamnar se sꝍmder við kiol. a ꝍðru skipi. En ef þeir brenna æða briota aðr. þa er þeim homlo fall
Gulᴵ 1017÷ blanda þat við vín ok gef manni drekka. þat brýtr stein í blöðro manns
Menota: 2v6 Med655 47211÷ hinn veg gafsc þeim at þeir fvndo ser rikara oc gato Norþmenn brotit kastalann
Mork 34226÷ borgar menn sia at konungs menn mundo brotið fa borgina
Alex 1223÷ hacon hafþe brotiþ it zta hof ȷ́ gꜹtlaɴdi
Jvs291 3421÷ var þat mal manna at eigi myndi mega fram setia (skipit) nema garþar manna væri brotnir
Sv 862÷ Cuflungar tocu fe allt oc brendo borgina alla oc bruto
Sv 11539÷ dottir hans hertekin en brotin borgin ok rænt fenv
TrójHb 3618÷ þa var Troia oll brend ok brotin
TrójHb 21132÷ Decivs rikti .j. ar hann bravt Roma
AnnVet 36b33÷ toko þeir at brota borgina
BǫglEirsp 46129÷ sigldo þeir ... vndir Dyrnes ok gengo þar vpp ok brvtv kastala einn
HákFris 57117÷ Dauid oc hans svæitvngar fvnno borgina brotna oc brenda
StjC 48921÷ Hann ... bravt skvrðgoð
~ lat.contrivit statuas
Vulg 4Reg 18,4 StjC 64022÷ Gricir brvtv Troio alla en brendv siþan
VerA 4516÷ hann brot Rvmaborg af missætti þeirra Gregorivs pafa ins setta með þvi nafni
VerA 728÷ Friðrekr keisari sat .vij. vetr vm Mediolanvm borg. ok brávt hana at lyctvm
AnnReg 11535÷ ok þa snyz hann aptr til borgariɴar ok ætlaz þa firir at briota borgina
SnE 6022÷ Nu huar sem brytr eða brennir hæiftugri hænde hælga kirkiu eða klaustr
●JKr 34727÷ Fyrer hueria skylld leitar þu at briota eyða ok umsnua alla þersa borg
~ lat.subvertere ... evertere
Vulg 2Reg 20,19 StjB 54216÷ hann ... brytr uida borgína ok breɴir
~ lat.destruxit
624 Gyð(1995) 67÷ hann ... brendi borgir enn braut kastala
Gyð(1995) 375÷ hann ... lystr ho᷎fdínu a steínínn sem fastaz. ok brytr allan hausinn
~ lat.fracto capite
13530 Gyð(1995) 13510÷ Marius sækir nu at ákafliga. ok getr brotít allar vælar þeira
Rómv226(2010) 13218÷ ef maðr hꝍggr skyllihogg a annars mannz hafskip ok huatki er han ⸢spillir eða brytr at skipum eða ræiða eða at trereiða [var. meiðir at skipinu, * at reiða eða at viðum Jb 2582] ...
BlFarApp 29026÷ þeir ho᷎fðo brotit hof en kristnat folk alt
ÓTᴵ 14712÷ ef áin brýtr
Jb 1763÷ Heidnir menn brutu Akrs borg
Ann1005 38425÷ ætla ek honum nærr ganga ef þat (ɔ: hof Þórs) skal briota edr brenna
FinnFlat 39020÷ sigldu þeir inn vndir Skotland ok quomu vid Dyrnes ok geingu þar vpp ok brutu kastala einn
HákFlat 2199÷ ek mun briota ok minir menn skurgodit þo at þer bannit
ÓTFlat 40110÷ for hann til Kordu ok braut borgina ok vaɴ hana
KlmA1980 9813÷ Ábél ok konungr gengu at borginni með svá miklu kappi, at þeir brutu hana
FlórKon 1369÷ sat Hiarandj nu um borgina. en kongr leẏndjzt ur henne eina natt uid fȧ menn. um morgunen epter braut Hiarandj borgina og rænnti fe miklu
Vilm 1438÷ Enn hun mællti þȧ. og bad hann (ɔ: illskukraftinn) j Gudsnafni ꜳ̋ brutt fara. enn hann matti eigi briota þau ord er hun hafdi mællt
●MírmB(1997) 6820÷ Dreckur madur vin þat sem alimandrs stapaz vid. þat dugir vid hosta. ok brytur stein
~ da.brytær
HarpS 451 MedMisc 582÷ Stappaz hann (ɔ: jǫrðhumli) einn saman þa er hann godur at leggia vid hofud brotid
~ da.brotæt houæth
HarpK 15118 MedMisc 637÷ verdur hun (ɔ: malus salurt) stopput vid gamaltt jstur þa er hun god vid þvi sem brotid er
~ da.brotæt
HarpK 13026 MedMisc 7733÷ verdur þat (ɔ: vitrum gler) ... druckit med edik. þa brytur þat stein j blaudru
~ da.brytær
HarpS 8922 MedMisc 9428÷ Wid stein sott at briota stein j blaudru manz
MedMisc 11222÷ þeir ... brutv. barv og brendv. þar med brialudu j annat efne
DI X (1539) 47818÷ Decius rikti. i. ar. hann brot Roma
AnnResˣ 3b5÷ Heiðnir menn brvtv Acrsborg
AnnResˣ 3023÷ ef maðr brýtr naust er gört er yfir leiðangrs scipi. þá er hann secr .iij. mörcum
Frostˣ 19833÷ Knútr konungr átti aðra orrostu við borg þá, er Brandfurða heitir ... Aðalráðssynir flýðu ok létu lið mikit, en Danir brutu borgina
Knýtl1741ˣ 432÷ þa tok hann at meiða hof ok horga en briota skvrð goð
Kristniˣ 13021
● brjóta skurðgoð (sín) knuse/omstyrte (sine) afguder ⫽ break/desecrate (one’s) idols
●●● gat hann sva talet fyrir heiþnom monnom, at þeir bruto sialfer scurðgot sin
~ lat.sua templa subuerterent
VitMart 12511 Martin¹ 56033●●● ef þer ... briotið o᷎ll dio᷎fulig skurðgoð ok hatiðir þeira, ok fyrlatið myrkra ho᷎fðingia
ThPost¹Frg 72721●●● tok hinn mesti luti manna tru briotandi skurdgod sin
~ lat.Idolorum ædificia diruentes
MMSpecH 357b58 (IX 98) MMA 53321●●● vrdv þav (ɔ: skurðgoðin) avll brend og brothen
~ nty.de worden alle tobraken
LegSebPass 333va45 SebReyk 16012÷ þa skallttv briotha nidr og latha briotha avll ... skvrgod
~ nty.vorstoren
LegSebPass 333va44 SebReyk 16010
● brjóta til jarðar [e-t] jævne med jorden ⫽ raze to the ground
●●● hann ... braut til iarðar templum domini oc alla borgar vegge
~ lat.muris ... redactis in planum
Alexandreis 616 (II 508) Alex 3618●●● Eptir þat brvtv Rvmveriar Iervsalem alla til iardar
VerA 543÷ etlar nv at setiaz vm staðenn. oc sciliaz eigi fyʀ ífra. en hann hevir brotet allan til iarðar
Alex 10331÷ Iervsalem var brotin ꜹll til iarþar
VerA 375
● ‖ impers.: brýtr [e-t] [á e-u] [í e-t] (ngt) går i stykker, (ngt) knuses, (ngt) styrter sammen ⫽ (sth.) breaks to pieces, (sth.) shatters, (sth.) collapses
●●● Brávt kirkiv at Svinafelli
AnnReg 11914●●● þeim (ɔ: kistunum) barde saman sua af landskialftanum at ⸢badar braut [var. þær brotnudu Ann1005 38722] j sman mola
AnnL 2635●●● (evt. def. 4 ‘strande ⫽ strand’) þu ant honum ecki rꜳdsins. ok ueit ek. þat þottu latir a þessu briota
Ljósv162 449●●● braut pottinn
LBpB 2128÷ er treit com at landino þa brꜹt þat við landit. oc rac þat viþa vm strandir
Mork 39522÷ ho᷎ggith kom þar er Apriual hafdi setith og brautt sodulinn og hrygginn ij hestinum suo hann fell daudr
Hect 13615÷ þa brauth kirkiu j Skalhollte. vm veturinn fyrer Þorlaks messu
LBpA 7513÷ er tréit kom at landi, þá braut þat ok rak brot trésins víða um landit
Hkrᴵᴵᴵˣ 29912÷ þa braut kirkiu a Þingvelli
Kristniˣ 14723
4) [e-t] [undir e-m] (spec. om skib) beskadige voldsomt, lade forlise ⫽ (spec. of boats/ships) damage extensively, wreck
●●● Ef menn sigla eða róa a menn hafscipi oc briota fars cost þeirra
GrgStað 37922●●● En ef þeir briota skip vndir monnum
BlFar 28111●●● Veiztú ... hverr brotit hefir skip þitt?
NjM 26511●●● Veðr bravt knørr vndir Evia fiollvm
AnnResˣ 1935÷ ver munom aller til landz comasc af brotno scipe
Páll¹ 2341÷ scal hann eigi ganga fyʀ af scipino en scip er brotit sva at eigi er i for buanda á þvi sumre
GrgKonᴵ 9026÷ Ef maðʀ huelfir skipi undir manne eða brýtr farꜱ cost hans a diúpi
GrgStað 37920÷ skip kom a land ok litt brotit ok let Stefnir gera at þvi vm varit
Kristni 1323÷ tok stormr vpp skip Þangbrandz ok braut no᷎ckut
ÓTᴵᴵ 1598÷ sakir þess at margir standa bunir at briota batinn hins sæla Petri, uilldi erchibyskup fꜳ til mꜳnn at stydia nockut fꜳrskostinn, at æigi leysi med ollu til brotz
Thom² 30628÷ urðu þangat sæhafa kaupmenn á hafskipi ok brutu þar í Víkinni
Gr 285÷ Brutu þeir vid Færeyar og voru þar umm veturenn, enn komu umm vored til Noregs
ÁBpˣ 5817÷ Sá er .v. settareiðr ef maðr brennir naust manns oc scip .vj. ært eða meira. svá oc ef hann brýtr eða höggr hvar er hann hittir
Frostˣ 2563÷ En ef hann gengr við at hann brennir eða höggr eða brýtr. þá bióði hann þeim er átti verð fyrir. eða fari útlagr
Frostˣ 2564÷ En ‹ef› maðr brýtr leiðangrscip til þess er mercr scaði er á. þá er lýritar eiðr ef hann syniar. en útlagr ef hann er saðr at
Frostˣ 2565÷ hun (ɔ: Auðr) kom ꜳ Vikrars (!) skeid ok bravt þar
LdnStˣ 15732÷ Hasteiɴ kom i Hasteins sund fyrer austann Stokseyri ok braut þar
LdnStˣ 22420÷ hann kom af brotnu skipi
Vatnˣ 8819
● brjóta skip (sitt) lide skibbrud, forlise ⫽ be shipwrecked
●●● þeir Heinrekr byskvp ok Gizurr vrðo aftrreka til Noregs ok brvtv skipit
HákFris 54131●●● Hueruitna sem menn briota skip sin oc þickiazt eigi fa sialfir borgit ser. þa ...
Landsl 11821÷ Nu sigla menn firi land fram. æða af have oc briota skip sin
Gulᴵ 5819÷ reyri hann a sker ok braut skipit
BǫglEirsp 45333÷ Nu ef menn sigla firir land fram eða af hafi oc briota menn skip sitt ...
Landsl 1654÷ uerdr a þa leið at þeir briota skipit nordr uið Siglu-neꜱ ok tyna þeir miklu
Heiðy 10317÷ for hann i Vik austr ok brutu þar skipit austan fiarðar ok tyndu miklu fe
Hallfr 775÷ þeir ... brutu skip sitt ok tyndu fe ollu en monnum uard borgit flestum
FærFlatᴵ 36720÷ þat var æitt sumar at Hroi braut skip sitt vid land sunnarla vid Danmork ok tynde þar fe ollu þui er auar
HróF(2019) 627÷ konungr braut eitt skip i ferd þeirri
SvFlat 6296÷ þat skip, er þeir byskup voru ꜳ ... vard apturreka til Noregs vm haustit, ok brutu skipit
Hák81 62518÷ nǫkkurir menn myndi hafa brotit þar skip sitt ok komizk þar á land
Gr 22812÷ þeir brutu þann dag skip sitt vnder haumrum miklum i illvidri
LdnStˣ 17231
● brjóta skip í spán lide totalt skibbrud ⫽ have (one’s) ship broken into splinters, wreck (one’s) boat beyond repair
●●● brutu þeir skipit í spán, ok týndisk þar allt saman, menn ok fjárhlutr
Glúm 835÷ lestir hann skip sitt firir þa sok eða brytr i spon. þa ...
BlFar 28216÷ Þar brjóta þau skipit í spón
Laxd 96÷ um síðir tóku þeir Ingólfshǫfða ok brutu þar skipit allt í spán
NjM 46227÷ þeir ... brutu ⸢skipit i spán [var. skip sítt AM 75 e 3 fol “D²”] ok tyndo fe o᷎llv. en mo᷎nnum varð borgit flestum
Fær61 772÷ briota skipit i spon
Gísl 919÷ er þeir hǫfðu siglt um stund ... bar þá norðr um Írland, ok brutu þar skipit í spán við ey eina óbyggða
Ebˣ 7615
● verða brotinn [á e-u] (fig.) lide skibbrud ⫽ (fig.) be wrecked
● ‖ impers.: brýtr skip/... [undir e-m] skib beskadiges voldsomt, skib forliser ⫽ a ship is severely damaged, a ship is wrecked
●●● fingv þeir storm mikiɴɴ oc ofviþre oc brꜹt oll scipen
Jvs291 4825●●● þann vetr tok v́t skip Þangbrandz or Hitar á ok bravt mi‹ok. ok rak a lan›d fyri svnnan Kalfa lꝍk
Kristni 13625●●● ef skip brytr vndir þeim
BlFar 2819●●● braut Holltabiarnar buzu vidr Fe᷎reyiiar
AnnL 26215÷ qvaþ mic þa eigi felꜹsan ef ec hellda þvi. þo at scip mit bryti við Island
AuðMork 18628÷ sigldo þeir up ‹a› Ꜹgðum a scer oc brot (!) þar scipit
Sv 11433÷ feʀ Ragnaʀ konvngr með þersvm knorrvm vestr til Englanz med .d. manna ok brytr bœði skipin við England
RagnSon 46224÷ Þá brávt Gro᷎nlanndzfar á Hitarnesi. xli. menn letvz
AnnReg 13629÷ En ef maðr siglir a mann ⸢oc brytr skip hans [var. oc bræster skip hans AM 309 fol “Oa”] sua at eigi er bꝍtande ...
BlFar 28319÷ áðr en þeir kómu í nánd við skerin, þá braut skipit fyrir ofan siá. En þá er við skerin kom, þá leysti til lykta ‹í sundr›
MarB 9423÷ skip Þangbrands braut austr við Búlandsnes
NjM 2651÷ skip eitt ... braut i Danmo᷎rk. en Danir toko upp fe alt ok kallaðu vagrek
ÓTᴵ 1715÷ braut Kio᷎linn vidr Myrar
AnnL 26115÷ brot skip Eyrsteins refua glops
AnnL 26415÷ braut kiol á Borgarfirdi
Ann1005 38528÷ vm vorit braut Skankan j isum fyrir Aust fiordum
LBpB 7822÷ skip þat ... braut í Danmǫrk
Hkrᴵˣ 3165÷ þat ætludu marger at skip mundi briota enn menn tynazt
HrafnAˣ 20613÷ þat svmar fórv xxxv skipa vt hingat ok braut morg vid lannd
Kristniˣ 14725÷ Gengu þeir þar upp, en hrundu út byrðingnum, ok rak hann um strandir, þar til er hann braut
Orknˣ 29716
● brýtr (skip) í spán skib knuses helt, der lides totalt skibbrud ⫽ a ship is broken into splinters, a ship is wrecked beyond repair
●●● ef i spon brytr
BlFar 2826●●● þeir Barði eru aftr reka uorðnir ok brotið i spon uið Siglu-nes
Heiðy 10330●●● oc bravt scipit allt i span, en ‹litid› kemr a land af fiar-lut
StuᴵK 1408÷ ef skip brytr i spon oc eru menn a friðu lande. þa ...
BlFar 2791÷ skipit braut í spón
Laxd 12416÷ skip kom vid Fær eyiar ok braut j spon vid Sudr ey
Fær 12831÷ skipið braut í spón og týndist gózið
Jǫkulˣ 4713
5) lide skibbrud, forlise ⫽ be shipwrecked
●●● nv brytr þu oc tynir scipino oc *feno
AuðMork 18521●●● uill hann helldr a þa sigla en i boða briota
BlFar 28219●●● Síðan sigla þeir á sker upp ok brutu ekki at (derved ⫽ thereby)
Laxd 506●●● Þormóðr kvað betra at róa minna ok brjóta ekki
Gr 1616●●● létu þau út ok brutu inn sama dag undir hávum hǫmrum í miklu illviðri, ok kómuz þar upp, er nú heitir síðan Sygna-kleif
StuᴵR440ˣ 55
6)
● ‖ impers.: brýtr [e-t] [á e-u/e-m] (bølge/...) bryder/brydes, (strømmen) bryder (på ngt), (fig.) (ngt) rammer el. går ud over (ngn) ⫽ (a wave/...) breaks, (current) washes (against sth.), (fig.) (sth.) falls on (sby’s shoulders)
●●● nu vil eg ath uær uerdum samdoma fyrir konungs monnum ath ei brioti þetta aa mier einum. er þath mest von ath konungr leggi fiandskap ꜳ þann er fyrir beitiztt
ÞTjald 4345●●● Gerði þá svá djúpt, at strauminn braut á ǫxlinni
Gr 21115●●● þar sem landit þrytur og lainn brytur
FormBrúðᴵᴵᴵ 418÷ þa er Þoʀ kom a miðia ána, þá ox sva mioc áin, at vppi brꜹt a oxl honvm
SnE 10612
7) [e-t] [á e-m / undir e-m] [til e-s/e-rs] bryde hul/åbning i (ngt) (så det går ud over ngn) (for at komme til el. få fat på ngt/ngn), bryde ind i, bryde op ⫽ break (sth.) open (to sby’s detriment) (to get to or get hold of sth./sby), break into, break down, split apart
●●● Sa er utlagr er hlið bötti en eigi hinn er bravt garðinn
GrgStað 3022●●● Nu veitir maðr manne heimsokn. oc brytr hus til hans oc drepr hann
Gulᴵ 662●●● Nu taca þeir kaupskip oc briota bulca undir monnum
Gulᴵ 1044●●● foro þeir þa upp um strǽti með óp ok brak oc brutu husin
BǫglEirsp 45122●●● Þialfi, son bvanda, helt a lærlegg hafrsins ok spretti a k‹n›ifi sinvm ok bravt til mergiar
SnE 4913●●● þa bað Egill taka graftol ok briota vegginn firer sunnan ... baru þeir hann (ɔ: Skallagrím) vm þuert husit ok sua v́t i gegnum vegginn. þar er aðr var brotinn
EgM(2001) 1127●●● Rétt er honum at brjóta hús til þess at fœra ker sitt út, ef hann bœtir húsit jafnvel aptr sem áðr var
Jb 1377●●● Gestr lét fara til at brjóta hauginn um daginn. At kveldi höfðu þeir brotið glugg á hauginn
Bárð489 4119●●● Ef þiofr verdr fundinn er hann brytr hus eda ryfr ... þa ...
~ lat.effringens
Vulg Exod 22,2 Stj² 30312●●● hvers manz hirzlum hvarf nockut, hversu rammligr lass sem fyrer var, enn þo var engi lassinn brotinn
Fbrˣ 9120●●● Þat er of mikill óréttr, ef þú brýtr hús á oss ... eptir konungs fanga
GullÁsuÞ518ˣ 34611●●● Notra Damma ... er brotid med veggiunum vida, sem hattr er til i storkirkium, ok i eitt af þessum vtbrotum vikr ungi madr til bænar
MarD635ˣ 103934●●● Þann vetr gerdvz ill *tidinði i heraþinv ⸢ ... bvr-brót ... [var. ... váru búr brotin ... BLAdd 11127ˣ “IIp”]
var. StuᴵK 16311: BLAdd 11127ˣ “IIp”÷ vildo þeir drepa iarlenn. en briota myrqvastofona
~ lat.fractis ianuis
PassAndr 164 Andr¹Cod645 1298÷ Fór maþr eɴ ... oc greip iarnsleɢio i høɴd ser oc raɴ firer. oc bravt iseɴ
ÞBpCod645 1919÷ Her er komenn Olafr konongr digri. Oc villða ec at þu (Rani) fꝍrer sændifor mina. Oc þic væl ec til þess at briota haug minn þann er a gæirstaðum er
ÓHLeg 216÷ Ef scogar menn hlavpa i avðna húꜱ ... oc eigo menn þa at briota hus þav ef vilia
GrgStað 39822÷ Nu brytr maðr haug eða grefr maðr iorð manz til fear at alꝍyfi þess er iorð a
Landsl 1026÷ En ef maðr brytr garð manz þa liggia .ij. aurar við lið huert
Landsl 1257÷ briota dẏsina ok finna Þorolf þar ofuinn
~÷ ef garðr verðr broten þa skal leiða menn til at lata sea garðinn
Landsl1154 15513÷ Siþan brvtv þeir stofvna vm skiana oc drogv þar vt alla
StuᴵK 20216÷ Þeir brvtv bvr oc tokv hest, er Kalfr atti, oc klyfioðv af mat, oc foro við þat i brot oc inn i fiord
StuᴵK 21614÷ Þa gerdv þeir flaca yfir ser oc hofdv lia i lang-orbvm ‹ok kraka› oc kræcttv ‹í› virkiss gardana oc brvtv sva vircit, oc þeir brenndo hus I æða II
StuᴵK 2179÷ (eru) hinir allir er verja útlægir, hvárt sem þeir hljóta ben eða bana, ok úheilǫg hús þeira, ef brjóta þarf
Jb 546÷ Sa er hinn niundi (atburðr) ef no᷎ckuʀ brẏtr kirkiu eða ræner hana siðan ... eða at briota alltari eða kross eða annat slikt
StatJón 18324÷ ef nockor brytr kirkio eda gerir i henne nockvt afskramligt illvirki rænandi i brott corpvs domini, eda briotandi alltari eda helgan kross
DI II (*[1281]›AM 48) 21316÷ kastar hann sér til sunds ok leggst út til skipsins, ok varð hann ‹at› brjóta ísinn ok hrinda frá sér ýmsa vega
Þórð² 17322÷ ííí þridiungur braut haug med stafn bua
Hálf 1729÷ Mællti Dimus þar yfer suo at eigi mundi (haugrinn) brotinn verda
Vikt 2715÷ streíngí ok ek þess heeit at ek skal hafa brotit haug sota uikíngs fyrer aunnur iol
Harð 1423÷ ueit ek at þer ætlít at briota haug sota uikings
Harð 14229÷ ef suo fer sem ek get til at ydur uínnízt eigi at at briota hauginn. þꜳ̋ uitia þu mín
Harð 14231÷ Koma þeir til ho᷎gsíns snemma dags. ok taka til at briota
Harð 14233÷ Hínn þridía dag foru þeir til at briota haugínn
Harð 1439÷ Grettir braut nú hauginn ok var at mikilvirkr
Gr 5727÷ riettbrotinn hus til hanz ef þurffte
DI VII (*1492›Lbs 63ˣ) 9614÷ þeir ... gengu upp til bœjar í Tungu ok brutu þar upp hús ... síðan reru þeir til Þambárdals, hljópu þar upp ok brutu hurðir, sem í Tungu
Ebˣ 1648÷ hann var lutadr til at briota haug Rolfs konungs Kraka
LdnHb105ˣ 5726÷ bauð Storlaugr brióta hurð frá portinu
StSt1228*** 3741÷ heitaz þeir þá at brjóta húsit
StuᴵR8ˣ 48231÷ Þiofar brutu hv̈s manns og stälu fie hans
ÞBpC³ˣ 34320
● brjóta jǫrð [til e-s] opbryde jord, tage jord i anvendelse ⫽ break ground (for cultivation)
●●● Meɴ eigo at briota iorð til taðna eða til akra
GrgKonᴵᴵ 892÷ Menn eigu at brjóta jǫrð, ef þeir vilja, til taðna sér eða akra
Jb 1219
8) [e-t] åbne (brev) ⫽ open (a letter)
9) [e-t / á e-t] (om vandløb) trænge sig frem (så det går ud over ngt), gennembryde, nedbryde (jord) ⫽ (of a watercourse) break a new channel, burst a bank
●●● Votn skolu renna sem at forno fare hafa runnit. skal þat engi ueita af bꝍ annars eða a. nema þat ⸢briote [var. skere AM 315 i fol “Bi”] sialft
Landsl 1346●●● ef a eða beckr rennr rett oc brytr a huarkis land. þa ... Nu ef a brytr af annars huars iorðu. þa ...
Landsl 1349●●● En ef hon (ɔ: áin) brytr meir þa a sa er iorð a bæðe a oc granda þangat til er hon uar mið meðan hon rann rett at forno
Landsl 13413●●● hlavp kom i a þa, er þar fellr við bæin, oc bravt acra oc tvn
StuᴵK 25421÷ ef a brytr a annarstveggia iorð. þa a sa a er iorð atte er hon braut. en hinn a granda æða eyri efter. þingat til sem hon var. meðan hon rann rett
Gulᴵ 4130÷ Nu ef a brytr af annars huars iorðu. þa a sa a er iorð atte þa er hon braut
Landsl 13412÷ Þar var þa hlavp i anni Loma-nvps-a, sva mikit at Arni bonndi comz við illan leic af oc drvcnaði maðr fyrir honum. Hon ⸢*bravt [non emend. brat] viða land
StuᴵK 2522n.÷ at helminghi skilldu huorer vidiuallamenn oc reykiamenn eiga fiskveidi j jokulsä at huoru lanði sem hon bryti meir ... oc vaxi þar eðr verdi jord þa eigu þat halft huerir
DI III (*1371›apogrˣ) 27311÷ Enn ther menn er hingat flytia griott. tha ero their skylldir at fa till batt æda skip oc menn. En syslumader .ij. menn med theim, at flyttia vp thæning sem aen bryter mest at hæillagrar kirckiu
RbHM (*1313)¹b 1051
● ‖ impers.: brýtr jǫrð ?jord er gennembrudt (af vandløb) ⫽ ?ground is cut into (by a watercourse)
10) [e-t] afbryde, bryde ⫽ interrupt
11) [e-t] [fyrir e-m] bryde vej gennem, rydde ⫽ clear a route (through sth.)
●●● Þeir komv i sva miclar ofærðir at þeir fengo eigi brotið sniainn oðrovis. enn þeir stoppoðo með spiotskoptom sinom
HákFris 38930●●● sneru þeir vestr Asaskog ok fengu hardan veg ... þuiat skogrinn var ecki ⸢brotinn [var. vel ruddr HákFlat 739]
Hák81 4131●●● Karll quadzt ei hjrda þo þeir bryti sniö fyrer honum wmm heidina
Svarfd(1966)ˣ 339
● brjóta straum [fyrir e-u] (bryde strømmen ɔ:) tage en tørn og stå i spidsen (for vanskeligt forehavende) ⫽ (go against the current ɔ:) stand at the head (of sth.), bear the brunt (of sth.)
●●● syniz nv einsætt at vnna Sveinka ⸢at briota strꜹm fyrir [var. strꜹmbrotz firir. at reca illþyþi af hondom Mork 31423]
Fris 26915●●● skyldi Rognvalldr iarl briota straum fyrir ⸢*ok [UppsUB R 702ˣ “702”; non emend. at] hafa fe allt, þat er fengiz af þeim
Orkn 2365●●● er ... Jamund áeggjaðr ... En hann gefr sér um fátt, lætr Agulandum einn ⸢bera [var. brjóta AM 531 4°ˣ “b”] straum fyrir þessarri ferð
var. KlmBˣ 1362: AM 531 4°ˣ “b”
12) [e-t] bryde (hul, vej, etc.) ⫽ make an opening (to form a hole, path, etc.), break open
● brjóta rauf/... [á e-u / á e-t] bryde hul/... ⫽ break a hole (in sth.), break open
●●● á at briota hlið á þeim garðe
GrgKonᴵᴵ 9113●●● baru þar i (ɔ: í skipit) griot. ok brutu þar a raufar. ok sauktu niðr
EgM(2001) 4022●●● (fig.) briotum æigi skard ꜳ̋ vaʀi virdíngu
Gyð(1995) 641●●● At kveldi höfðu þeir brotið glugg á hauginn
Bárð489 4120÷ com konongr dyrþar at helvítis byrgi oc brꜹ́t a hliþ mikit
Niðrst² 511÷ Guɴar kongur hefer stadit og warit hlidit hid eystra þat er fyrer stód Hirungur og hans menn. þa er Gunnar kongur heyrer at Hogni mun þurfa lidveitslu þa strykur hann westur j gardinn til þess hlidz er Niflungar hafa aa brotid
Þiðrᴵᴵˣ 3141
● brjóta veg/slóð [um e-t / í gegnum ■] anlægge vej/..., rydde vej/... ⫽ make a road/..., clear a road/...
●●● enn skafl var oc ny-fenni lagðr i brvnina, oc brvtv þeir þar sloþ i gegnvm
StuᴵK 887●●● Ǫnundr konungr lét brjóta vegu um alla Svíþjóð bæði um markir ok mýrar ok fjallvegu
Hkrᴵˣ 614
● brjóta farveg [sér] (om vandløb) bryde (sig) vej/løb, bane (sig) vej ⫽ (of a watercourse) make/find/open up a channel
●●● En oen fvrlet þegar en forna farveg sin oc bravt ser annan farveg þar er Frigidianus dro hrifona fvrir
~ lat.sibi alueum ... uindicaret
Dialᴵᴵ 28820 GregDialA 942●●● ain ... hafðe ⸢brotit [var. bortít AM 657 c 4°] ser nyian farueg
GBpA 12126●●● Þat var annat vatnfall, er gekk ór fornum farveg, svá þann fylldi með sandmel, en braut annan
GBpD 367
13) ?indlede ⫽ ?embark on
● brjóta (á) bág [við e-n / við e-m / með e-m / í móti e-m] yppe kiv, sætte sig op (mod ngn), strides ⫽ pick a quarrel, engage in contention (with sby)
●●● engi dirfðiz at briota bág við Alexandro konunge
~ lat.lacescere
Alexandreis 8019 (III 344) Alex 496●●● kuez við engan mundu bag br‹i›ota
StuÞSk 3305●●● hann miskunnaði sva hverium, sem hellzt beiddi þurpt til, oc braut þar hellz bag við avallt, er oðrum þotti torvelligast
PP 30411●●● at engín brẏtí bág med Alexandro
Alex AM 226 fol 138vb35●●● Hann er ... liufur og hægur vid vesala og högvær, og vid alla þꜳ̋ sem ecki briota [var. + a Holm papp 13 4°ˣ “S13”] bäg j möti honum
Hrólfˣ 474
● brjóta kapp/kappi [við e-n] yppe kiv, sætte sig op (mod ngn), strides ⫽ pick a quarrel, engage in contention (with sby)
●●● ver *hugdum, at þer sektid ꜳnaud ok fꜳtækt ok erfuidi til þess eina, at mykia konungs reidi ... ænn æigi til þess at briota kappi uid konunginn
Thom² 40031●●● eighi skulu þer herra konongr ... briota kapp við kuenmenn ... er yðr sꝍmd þat ... at deila kappe við kononga aðra
FskAˣ 3858
14) [e-t] [undir e-t/sik] brede ud, sprede ud ⫽ spread out
●●● Roðbert braut undir sik skikkju sína
Æv¹⁷ 612●●● tacktu helldur tinndlur wr sledanum ... og briotum kleggiann unnder fætur ockur
Fljˣ 433
15) [e-t] [(í) millum e-rra] gøre til genstand for diskussion, debattere ⫽ bring up for discussion, mull over
● brjóta eða tjá
●●● er nu eigi fra þui sagt huerso leingi þetta uar tiad edr brotit j millum þeirra
DínDr 867●●● ‹munum vér þat eigi tína, hversu þetta mál var brotit millum manna eðr tjáð með tiltækiligum orðum› emend. Kirj 855: AM 532 4° “D”
emend. KirjB 855: AM 532 4°ˣ “D”
16) [e-t] bryde (overenskomst, etc.), svigte, tilsidesætte, kuldkaste, overtræde, trodse, undlade at følge ⫽ break (a settlement, etc.), flout, disregard, violate, defy, go against
●●● ef maðr brytr ... eitt boðorð eða tvav
~ lat.uiolare
JDamBarl 3415 Menota: 20ra9 BarlA 3631●●● at briota sattmal þat er vit gerðum
Kgs 11721●●● Engom manne see at þui lꝍyft ne lofat at brígða ne bríota þetta bref
NoDipl ([c1300]) 12626●●● konungr ... qvað þa illa gera er brutu rað hans
Sv 14137●●● lagði við hveriom liflat eða lima ef bryti boð hans
HákFris 4505●●● En ef ver halldum orðum uarum ual ... þa ... en ef ver ⸢gerom af [var. briotom orð vor oc æiða GKS 3261 4° “Bb”]. þa ...
var. Landsl 365: GKS 3261 4° “Bb”●●● (þeir) er briota bref uar. eðr riufa þa orskurði sem uęr ho᷎fum a lagt
DI II (*1315›AM 350) 40032●●● huerr sem brytr helgina áá sialfuan daghin
IslDipl (1365) 4132●●● braut hann optliga sinn vilia enn gerdi guds vilia
ÓH1005 69442●●● Heidrekr konungr ... uill nu reyɴa at briotta ꜹll heilrædi fꜹdur sins
HeiðrR 479●●● uil ek uist eigi briota þann sid er fręndr miner hafa halldit fyri mier
HÍ 1816●●● er hinn utlægr ... er fyʀi braut friþiɴ
FrostÁMˣ 215●●● enn þessi Auma kuinna braut þad helga Sacramentum, og gaf sitt holld til saurlÿfiss
~ eng.brak
3331 ÆvMið¹⁸ˣ 338÷ sa es hana (ɔ: ástina) fyller. sa fyller ꜵll lǫg guþs. oc ꜵll brýtr sa es hana brýtr
●HómÍsl³³(1993) 51r7÷ hann braut boðorð guðs
HómNo¹¹ 6529÷ Ef hann (ɔ: Óláf) grunaðe þat at nokcorom sinnum være æigi allt æít hans fẏst sialfs oc guðs forsio þa braut hann oftlega sínn vilia
ÓHLeg 2814÷ siðan er hann braut guðs boðorð
~ lat.Praeuaricantem ... mandatum
JDamBarl 7819 Menota: 56va22 BarlA 10235÷ En hvervitna þess er þeir misbioða oss æða briota boðorð biscops. þat er til kristinsdoms vars veit. þa ...
GulKrᴵ 922÷ varþ hann acafa reiþr. oc qvað firnn at er hon scyldi briota boð hans
Mork 13818÷ Er eigi þat davðasavc Scialgr er hann braut pascafriþ
ÓH 3012÷ Sva oc ef drottinsdags helgr er brotin. eþa annarra hatiða slicra at halldi. þa ...
ÁKr 4617÷ var hann avitaðr miog um þat er hann hafði brotit bref konungs
StuÞSk 33014÷ þæir hava sialfs yðars bræf broteð ... ok sua sem þæir hava yður bræf ok boðskap enskiss virð, sua ...
Thom¹ 2027÷ huer er dirfizst mote þæsso at ganga ... man sæta þeim pinum ok refsingum. sem þeir laupa j. er briota bref ok bodskap vars herra konongsins
DN III (1303) 6539÷ Siþan setti Kaðal frið vm allt Bretland sva at sa skylldi af hondvm ok fotvm er frið bryti innan landz
~ lat.infringere
HRB 52616 Bret 29914÷ at hann bryti eigi sialfs sins grið þav er hann setti
Bret 29927÷ Brytr þv varn vilia, ef þv helldr eigi hvert þitt orð
Flóv¹ 14122÷ En huer sem brytr eina hueria grein þessa sem her segir. þa ...
RbEM (*1282) 1613÷ En huer sem þat ⸢brytr [var. ryfr. þa Holm perg 34 4° “B”] viti sanliga att han skall sliku fyrir suara sem þat sama bref broðr wars vattar
RbHM (*1299)¹ 4116÷ ek bravt boð drottins oc þin orð
~ lat.praevaricor
Vulg 1Reg 15,24 StjC 45735÷ ⸢brvggar hann [var. feller hann niðr AM 227 fol “B”] ok brytr allt sattmal
~ lat.praevaricatus est foedus
Vulg 4Reg 3,5 StjC 61011÷ gvð spvrþi þav hvi þav hefði boðorð hans brotit
VerA 85÷ huæruitna þar sem broten værðr kirkiu friðr
FrostKrᴵ 13416÷ Um kirkiu grið (cap.) ... bioða frendr at sꝍma kirkiuna er friðr var abroten
FrostKrᴵ 13426÷ En huar sem þenna uarn bodskapp [var. + ryfr eda LundUB Mh 15 “C”, etc.] brytar þa uiti sanlegha at han skal missa þeira sꝍmda sem han hefir af oss
RbHM (*1310) 8910÷ Sua skulu oc þeir men bꝍta oc firir suara sem adar hafa þetta brotet sem nu er sakt
RbHM (*1310) 8913÷ En ef lerder men hafa prouastdꝍmet oc briota þessa luti sem fyr segir. þa ...
RbHM (*1310) 8919÷ þa gialde .iij. aura byscupi. firir huærn sunnudagh er han brytr hælgi a
JKr 35712÷ Nu er langafasta. er rꝍkelegazst a at fastazst. af ollum fostum. oc mæst er synd at briota
JKr 36016÷ gramt guð at oss i æiðum varom oc briotum kristilegha tru er ver brigðumzt honum i nokoru þessu
Hirð 39113÷ þar er hann bravt sina fysi i marga staði en giorði gvðs vilia
JBpA(2003) 201÷ Kan ok sua till bera. at bader þeir brødr. ædr annar þeira vil ... þessa fadur þeira giærd ok skipan briota
DN I (1344) 23115÷ huærr sem heðan af brytr varn bodskap
DN XI (*1308›NRA dipl) 1529÷ Hallfreðr quaz eigi vilia sua briota konungs boðskap. at ...
Hallfr 721÷ Sagd‹i› Gizurr, at hann villdi með aungu móti briota bref konungs, enn kuez uita, at Snorri munndi eigi onauðigr utan fara
StuᴵK 55213÷ þviat hann braut mitt boð
~÷ *Strabus ... segir Adam þi hafa heitit eptir drap ok dauða Abel. at hann skylldi alldrigi sidan bua meðr husfru sinni likamligha. huat er hann braut eptir þi sem engillinn uitraði honum eptir guds bodi. til þess at guds son skylldi af honum ok hans afkuęmi føðaz
~ lat.fregit votum
HistSchol 3323 Stj¹ 4728÷ En út af þessu allt landz folkið þorde enge hans boð at briota
BarlC 20013÷ bríotum vit þa bod ord fostra míns
Fær 289÷ Nu huat manne lærdr eda leikr at dirfuist at bryota þæssa vara skipan æda rettabꝍtær skal gialda ... atta ꝍrtogar ok þrettan marker
RbME (*1346)(ˣ) 1674÷ birtiz ok huerir þeir voru, þa er brestrinn kom, at briota konungsins uinattu
Thom² 3109÷ Ertu hryggr nu, herra aboti, er þu brautz sva miok i dag sidvanda þinn?
~ lat.extra consuetudinem fecisti
61732 VP 61710÷ ma af þuiliku marka hversv Olafr mvndi mikit vnna sinvm skapara ok hversv opt hann mvndi briota sinn uilia fyrer hans ast
ÓH1 69615÷ þeir men sem dyruazst at briota þetta vart bref skulo sæta af oss reidhi oc ræfsingom oc hordhom auarkostom i huarre tighund ær hwar er
DN XII (*1291›AM 902 a) 1227÷ lagdi vid liflat ok lima huerium, er hans bod bryti
Hák81 40921÷ treystizt engi at briota þat, er hann baud
Yngv 165÷ sira jon hefdi primsignt heidit barn ... ok bravt suo kristinn rett
DI VI (1483) 49932÷ Eigi vil ek þat, segir Þorsteinn, því við brjótum þá boðorð föður okkars
ÞorstVík 41710÷ So er mier flutt, ad þier hafed grejnarlaust allt þad lo᷎gteked, sem j kongs brefe og drottnigar er ritad ... og broted biskopa brefed
ÁBpˣ 10515÷ ef Noreghs konungs rikiss menn briota þessa daghþinghan þa logðu þæir sik seallfuilianðe vndir dom herra erchibiskups j Wppsolum
DN VIII (*1319›apogrˣ) 761÷ ef maðr brýtr páska-frið
Hkrᴵᴵˣ 2531÷ engi þorði at brjóta boð hans
Knýtl1741ˣ 10413÷ En Sturla kvaz eigi (ed. eiga) nenna at svá búnu at brjóta eiða sína ... en skamt mun líða, áðr * Norðlendingar brjóta við mik, ok skal mín þá eigi á bak at leita
StuᴵᴵR11127ˣ 1530
● brjóta á bak [e-t] tilsidesætte, trodse, svigte ⫽ disregard, flout, go back on
●●● Heiðrekr konungr vildi ⸢ǫll ráð fǫður síns á bak brjóta [var. briotta ꜹll heilrædi fꜹdur sins HeiðrR 479]
cf.●●● briota ek eigi berliga orð mín ꜳ bak
EindrÓT 22315●●● En hun sagdjzt þat eigi á bak briota sem þeir uilldu
Vilm 1929÷ Ert þu sa Andreas, er ... tevgir (!) menn til þess at brio‹ta› a bac Rumveria vilia oc fornar venior
Andr⁴ 40532÷ enn fodr mins rad mun eg eigi ꜳ bak briota
Sams 188÷ ván þykki mér, at ekki brjóti hon þat á bak, er ek ræð
Þórð²ˣ 18316
● brjóta lǫg/... [á e-m] [með e-u]
●●● haɴ com eige at brióta en fǫrno lꜵg helldr at bǿta
~ lat.solvere
Vulg Matth 5,17 ●HómÍsl⁵²(1993) 88r27●●● hann vildi fylla log þau er hann gaf en æigi briota
HómNo⁸ 5414●●● Eru þat hér landzlög, at ... Nú vil ek ei brjóta lög á Katli, syni mínum, með einræði mínu
HG 93●●● lo᷎g fedra vaʀa brytr ek æigi
~ lat.praevaricari
1032 Gyð(1995) 1011●●● þat lofast eigi, at þér brjótið lög á oss hér í Noregi, hversu sem þér gerit ... á Íslandi
GBpD 947●●● Olafr konungr for austan með landi ok hafði lið mikit ok brꜹt forn lo᷎g ꜳ mo᷎nnum
ÓTᴵ 31213●●● bœndr vildu eigi þola honum ólǫg, ef hann bryti landz-rétt á þeim
Hkrᴵᴵᴵˣ 13412÷ man ec eigi fire þinar sakir briota laug oc leɢia konungs tign
ÓH 30110÷ huat mun konungr þeꜱi fyrir ętla er hann brytr lꜹg a oꜱ
ÓH 6248÷ Ec mon ecki til þeꜱ hallda freɴɴde ... at þv briotir lꜹg þín
Jvs291 7925÷ Skal einngi sva diarfr mina manna, at hann br‹i›oti log a þer
Bær 10624÷ þui at þæim lut sem maðr brytr logh. þa er han æigi verðr þæirra at niota
●JKr 34714÷ Ef æin huær konongs handgengin maðr brytr logh a æinum huærium þægn‹i› hans ... þa ...
Hirð 4265÷ ver erom æiðbunner at halda logen oc styrkia en æigi briota
Hirð 43612÷ sva oc ef konongs maðr æinhuerr brytr log a lenz manz huskarle. þa skal konongr æighi iatta honum þionostu fyr en bꝍtt er við hin aðr
Hirð 4463÷ hann brytr lꜹg a oss
Rómv595(2010) 1034÷ þer konungr brutuð log a Agli firer saker Bergaunundar
EgM(2001) 11530÷ þo at þu ser mikils verðr ... þa mvn ek þo eigi fyrir þinar sakir briota loghin ne konungs tignina eða sva landzrettinn
~÷ Enn er samt sem fyrr konungr at ver bændrnir vilium eigi at þu briotir lo᷎g ꜳ̋ oss
ÓTᴵ 3778÷ hann uilldi eigi briota ⸢lo᷎gmal Moẏsi [var. lǫgmalit AM 621 4°]
~÷ [var. + ef lærdir menn ... briota lꝍg ꜳ konungs þegnum edr þrongua þeim med saksoknum edr saka giptum edr gera þeim annan þunga AM 350 fol “G”]
var. Hirð 45011: AM 350 fol “G”÷ ef þu uill pynda oss til no᷎ckurra luta ok briota lo᷎g vor ok þrengia oss vndir þik með no᷎ckurri navðungv. þa munu ver i moti standa
RRÓT 3238÷ Sagdi Einar honum at bęndur uilldu eigi þola at hann bryti ꜳ þeim log ok landz rett
HÍ 87÷ nenni ek eigi at brjóta svá landslǫgin, at gefa þeim grið, sem ólífismenn eru
Gr 8422÷ stendr mér eigi at taka við útlegðarmǫnnum ok brjóta svá lǫgin
Gr 1784÷ vil ek þó þat ráða yðr, at þér látið á brott heðan, því at hér er fólk ótrútt ok illt viðreignar; en þeim þykkja áðr brotin lǫg á sér
Ebˣ 17831÷ bœndr vildu enn sem fyrr, at konungr bryti ekki lǫg á þeim
Hkrᴵˣ 38413
17) [(í) mót(i) e-m/■(e-t) / við e-n/e-t] [í e-u / með e-u] [til !] forbryde sig, synde, forse sig, være opsætsig ⫽ commit an offence, sin, do wrong, misbehave, be insubordinate
●●● Briota oc bęði oc gera hordóm. þa scal byscop bannfꝍra þav
ÁKr 399●●● Huer ok sem ueit huer selur orðruviss (!) en nu er skippat ok sagt. æða brytr j oðru her j mott ...
RbHM (*1311)² 934●●● ‹huersu Lucifer braut meðr sinu drambi ... i moti gvði sialfum› emend. Stj 72: AM 227 fol “B”
cap.●●● at briota moti gudi sealfum
cap.●●● sva framt sem þeir briota æigi wið konungdominn ok vꜳra þegna
RbHM (*1308) 7520●●● þott madurinn hafi stort brotit ... þa mun hann miskunn fa
~ eng.do folye
7927 ÆvMið²⁷ 797●●● miskvnnsamur vid þa sem til hans kalla ... hefni samur þeim sem j mothe honum briota
LBpA 3414●●● Nær þitt barn brytur sto[rlega] gef þui uel af hrise
~ da.bryder
22425 ChrP¹ 2242●●● Eigi skal þess manns lik i kirkiu bera, at brotid hafdi til, sva at eigi atti kirkiu gengt þa er hann lifdi
Grg5ˣ 3046÷ Huer ok sem ueit huer selur orðruviss (!) en nu er skippat ok sagt. æða brytr j oðru her j mott. ok vill han æigi segia ok verðr þat profuat. skolu slikv fyrir suara sæm hinn er braut
RbHM (*1311)² 935÷ bꝍte þo þeim fyrst er hann ⸢beit [var. braut uið Holm perg 29 4° “Gp”]
var. Landsl 611: Holm perg 29 4° “Gp”÷ þa biodom uer þeim sem ⸢brotet [var. missbrotett AM 115 b 4°ˣ “B”, etc.] hafa at ...
RbHM (*1307)²a 7228÷ Ef men koma ei til logþinges eða briota a logþingi oc ei bꝍta
RbHM (*1310) 8823÷ Uilium uer ok at engom stad se sakarꝍyrir upp loken ne nokor sett gor uidar þa men sem briota innan takmarka
RbHM (*1312)³ 964÷ Sua oc ef men þessara byskupa ... ⸢brioti [var. briota DonVar 1 Barth D folˣ “B”] i hiauero byskups sins. þa ...
RbMH (*1277)¹ 48211÷ sa skal framarr bæta, er framarr braut
JBapt²A 87521÷ vere gialdkyre skyldugr at lata blasæ til moz ok þædan fara med radhmonnom ok motmonnom ollum til heimilis þæs er brotet hefuer at taka þæssa sækt
RbME (*1346)(ˣ) 1676÷ ef hin same brytr optare vere sialfsagdr af stadenum ok kome aldre i han aptr
RbME (*1346)(ˣ) 1678÷ skulo þeir bøta uidh þa sem þeir hafua brotid uidh eftir loghum
DN XII (*1290›AM 902 a) 1038÷ synndizt Laurencio biskupi Jon biskup eiga honum skript at setia er hann bravt j hans biskups dæme
LBpB 13228÷ ... fyr en guð gefuer honom retta iðran at koma firir oss til ifirbota við hæilagha kirkiu ok þan er han hefir broteð við
DN VIII (*1320›apogrˣ) 8728
18) [e-t] [móti e-m/e-u / við e-n/e-t / með e-n] [með e-u] begå, gøre sig skyldig i ⫽ commit, be guilty of
●●● Arne ... skall nu allungis sattær vera vidær Erlingh ... sva sæm Arnne hæfde aldri brottett þætt værk motte Erlinghi
DN III (1348) 21711●●● ok huat er uer briotvm með ofbelldi skulum ver bęta meðr beiskri iðran ok micklu litillæti
Æv657 32414●●● fyrir þá hluti er hann hafði brotið við konungdóminn
MLag 36232●●● Þu hefir helldr margt brotid moti konungligum soma
Thom² 4372●●● vil eg ok giarna aullum firirgefa huad huerr hefer med mic brotid
DI VI (1478) 13030●●● mun ek ... bœta þat, er ek hefi brotit við guð
Hkrᴵˣ 21813÷ menn fundo misræþi sín ok iþroþosk ok vildo þá þat bœta á syni hans, er þeir hǫfþo á siǫ́lfom honom brotit
Ágr 343÷ Þa qvað domr sva ... at hann skylldi sialfr þola dauða firi nema hann bœtti þar sæm hann braut
Kgs 10337÷ þeir bꝍttu þar sem þeir brutu
BlFar 28017÷ mega þeir ok eigi afleẏsaz fẏrr enn þeir hafa bo᷎tt þat sem þeir brutu
DI II (*1326›AM 671) 5854÷ skal hann ok einga aflausn fa fẏʀ en hann hefer viðrkuæmiliga bætt þat sem hann braut
StatJón 17825÷ þersir allir falla j bann ... nema þeir bæti þat sem þeir brutu
StatJón 18412÷ vil ek giarna allt þat bæta er ek hefir med þik brotid
SSlef 2015÷ ok þui setium ver þik ... i sterkazta forbod ... þar til sem þu betrar þinn lifsueg ok bætir logliga þat sem brotid er
Thom² 3913÷ Brædrnir ... bættu brotin afbrigde
VP 43119÷ ek hefir mykit moti ydr brotit, huat ek vil giarna bæta
BevB 2542÷ mætti vit svá bœta þat, sem vit hǫfum brotit við guð
Gr 2898÷ uill hann þat nu allt bæta ydur, sem adur hefer hann brotit
Jvs510 228÷ ad bæta þad sem hann hefde broted j ohlydne og rangindum vid heilaga kyrkiu
ÁBpˣ 215÷ undirstoðom ver eftir viðrgaungu broðor Jons at hann hefir mikit brotet mote ydr
DN III (*1313›DonVar 1ˣ) 9928÷ Sighvatr kvað þat eitt meðal þeira, er þeir máttu semja, en þat er þú hefir brotit við Sturlu, þar verðr ráð fyrir at gera, at hann hafi nefnur ok handsǫl, þau er honum líka
StuᴵR8ˣ 47826
19) [e-n] [til e-s] [með e-u] (med tvang) bøje, tvinge ⫽ subject, force
●●● Olafr brǫt landz folk til kristni ok rettra siða
HkrEirsp 10234●●● þú farir til Íslands út í sumar ok brjótir menn til kristni þar annathvárt með styrk eða ráðum
Laxd 1535÷ sendi Serxes konungr eptir o᷎llum blotbyskupum ok kennimonnum ok braut þa til kristne, er hann matte
SJ¹Frg 79119÷ þeir bruto Haralld konung til kristni ok Hacon Iarl
Jvs7 73÷ kom ek til konungs ok villdi hann mik til truar briota
Hallfr 695÷ Olafr konvngr bravt landzfolk til kristní. ok ríettra siða
Huldaᴵᴵ 10025÷ Sumar bækr segia at Otto keisari hafi farit með her sinn j Austr ueg ok brotit þar folk viða til kristni
ÓTᴵ 15815÷ at þu farir ut til Islandz i svmar ok briotir þar folk til kristni. aɴat huart með styrk eðr raðum
ÓTᴵᴵ 1912÷ uar ek færdr konungi ok let hann briota mig til kristni
HallfrFlat 33021÷ sumar bækr segia at Otto keisari hafui farit j Austrueg med her sinn ok bryte þat folk uida til kristne
ÓTFlat 11929÷ Olafr konungr braut allt landzfolkit til krisni ok þau bodord at hallda, sem þar eigu at fylgia
ÓH235 15911÷ Óláfr konungr braut landz-fólk til kristni ok réttra siða
Hkrᴵᴵᴵˣ 2225
● brjóta á bak [e-n/e-t] bryde/tvinge ned på ryggen, trænge/drive tilbage ⫽ wrestle to the ground, repulse, force back
●●● Mantv þat er ek bravt þík a bak ef ek villdí. ok var þv þo vetri ellri
Huldaᴵᴵ 19622●●● hueria þa fylking er þeir koma at þa briota þeir a bak aptur. ok aller þeir er þui koma uid þa hopa a hæl
Rém 29829●●● þikir Jamund meðr engu móti þar greiðligt fyrir, ok brýtr fylking sína á bak eigi skemra en þrjú örskot
KlmBˣ 19620÷ mantu eigi þat, er ek braut þik á bak, ef ek vilda, ok vartu vetri ellri
Hkrᴵᴵᴵˣ 29121
● brjóta til svefnis/sǽngr [e-a] [við sik] tvinge (kvinde) til samleje, voldtage ⫽ force (a woman) to have intercourse, rape
●●● ef maðr kømr at þar er aɴaʀ maðr brytr kono þa til svefnis ...
GrgKonᴵ 16413●●● Eingi madr skal briotta konno naudga till svefnis
GulKrNA 3244●●● Ef maðr brýtr konu til sængr við sik at úvilia hennar. þá er hann útlægr ok úheilagr
BjarkÁMˣ 31331÷ Nv brytr maðr kono til svefnis
Gulᴵ 716÷ ero þæir menn banzætter er raska hælgum kirkium oc kenne monnom. oc renna a hendr konom oc briota þær till suæfnis
SvKr 4099÷ kꝍmr madr mot henni ok bry‹tr› hena til suæfnis
BorgKr² 35720÷ kꝍmr madr i mote henne oc brytr hana til suæfnis
BorgKr³ 3678÷ Ef maður brytur konu til ⸢sæines [var. sænnis AM 123 b 4°ˣ “Xb”] at ovilia hennar þꜳ er hann vtlægur og oheilagur
BjarkExcXˣ 79a18
B. brjóta + præp./adv.
af: brjóta af
1) [e-u/e-m/sér] [e-t] brække af, rykke af, rive af ⫽ break off (a piece), tear off
●●● konongrenn brẏtr af brauðinu oc læggr i munn svæininum
ÓHLeg 7421●●● toco þegar Asbiornn. oc var brotinn af honom fiotvrrinn
ÓH 3069●●● brytr viðga af ser iarnin
Þiðrᴵ 26820●●● ein tá hans hafþi staþit or meisinvm ok var sv frerin, sva at Þoʀ brꜹt af ok kastaþi vpp a himin
SnE 1049●●● (hann) hafði brotit spjót sitt af skapti
EgÁsm 502÷ bravt hann af bvnaðinn oc allar gvllspæingr er hann sialfr hafði bva latið i mvsteri drottins
~ lat.confregit
Vulg 4Reg 18,16 StjC 6417÷ uóru brotnar mio᷎k af þeim hlifarnar með grioti
StuᴵK 56414÷ Hafdi hun þa i hendi ser þann hluta kertissins, er hun hafdi afbrotid
~ lat.cereum fractum ... reperit
LegAur 16627 MarD635ˣ 117625÷ Gekk Þorgils at hurðunni ok braut, tók manninn í fang sér ok bar út, braut af honum fjǫturinn
StuᴵᴵR11127ˣ 14727
● brjóta brú af [!]
●●● æigi fær Alexandr konungr nad honum. ef hann brytr af bruna
~ lat.ponte reciso
Alexandreis 13420 (V 324) Alex226 7911●●● bru var fyrir þeim; ⸢toku [var. oc brutu AM 42 folˣ] Rifbungar hana af
var. Hák81 35418 → Hák AM 42 folˣ 103r1÷ þar til hafði comit aðr sigstaf oc hans felagar oc hafðo brotið af brvna aðr en hinir cœmi til farandi
Þiðrᴵ 1574÷ Brutu þa Baglar af bruna oc liopu siþan a land upp
Sv 14523÷ Birkibeinar brutu af bruna. hliopu þeir Sigurðr þa a land upp
SvEirsp 38722
● brjóta odd af oflǽti sínu (knække spidsen af sit hovmod ɔ:) nedværdige sig ⫽ (break the tip off one’s arrogance ɔ:) demean/degrade oneself
2) [e-u] [■] bryde (kalksten) af (sten) ⫽ break/splinter (limestone) out of (stone)
3) [e-u] [e-t] (om vandløb) (ved sin fremtrængen) bryde/sprænge (jord) løs fra (jord) ⫽ (of a watercourse) (by the force of its current) detach (land) from (land)
●●● ef þar briota merki vötn (ɔ: merkivǫtn) suarðfast land af lande manz
GrgKonᴵᴵ 9811●●● Nu ef a brytr ⸢af annars huars iorðu [var. a annarꜱ íorð AM 309 fol]. þa a sa a er iorð atte þa er hon braut
Landsl 13411●●● so er og holme. sem nefndur er Brunastadaholme. er Suarta̋ hefr afbrotid Brunastada lande. þar hun hefr þann vestare farveg geingid
DI VI (*1479›Lbs 58ˣ) 23611÷ Ef þar brjóta merkivǫtn svarðfast land af jǫrðu manns, ok á sá hólm sinn er áðr átti
Jb 15316
4) [e-u] overtræde (forbud) ⫽ violate (a ban)
5) [!] forbryde sig, synde, (i forb. med forpligtelse) svigte ⫽ commit an offence, sin, (in conn. with obligation) flout
●●● briota þau oc af bede oc gera hordom þa ...
GulKrNA 32026●●● En ef ver halldum orðum uarum ual ... uið konung. þa ... en ef ⸢ver gerom af [var. briotom af AM 31 8° “Bc”, etc.]. þa ...
var. Landsl 365: AM 31 8° “Bc”÷ vit vilíum hana (ɔ: sǽttargerðina) gærna hallda ... oc huærgín fyrrí af bríota
NoDipl (1289) 5710÷ huart þeira sem afbryter aader mædhan þau liifua bædhe þa drygher þet hordom
BorgKrNY 17324÷ þeir men sem afbriota, ok gøima eighe þessa firirsaghda articulos
DNᵛ 24134÷ þa ‹a› swa hwer ok swa opta sem han afbryter swara kongdomenom fiorom morkom j brefuabrot
DNᵛ 24136
6) [!] [■] [við e-n] begå, gøre sig skyldig i ⫽ commit, be guilty of
braut: brjóta braut
[e-t] knuse og få til at forsvinde ⫽ break up and dissolve
frá: brjóta frá
[!] [e-t] brække fra, bryde løs, bryde op ⫽ break off, force open
●●● gengr hon brot af stvfunne ok rekr fyrir lás; ok er hann verðr þessa varr, tekr hann einn stein, er hann fann i stvfunne, ok brytr fra hurðina ok komzt ut eptir þat
StuᴵᴵK 1126●●● Hann geingur þa ad hlidinu og rekur hiollt branndsinns upp-a lꜳsinn og braut fra; ganga sijdann ad hofinu og briota up
Fljˣ 1098÷ gangi menn nú umhverfis kirkjuna, sagði jarl, ok brjóti frá glergluggana ok skjóti þar inn á þá ok grýti
Knýtl1741ˣ 1381
í: brjóta í
[e-t] [e-t] brække i stykker og blande i, iblande ⫽ break into pieces and mix in, mix in
●●● brögð eru nú í ⸢brotin [var. ÷ AM 586 4°] ok skal eigi hér standa
Æv⁹⁰ 28018●●● Tak rugbraud ... ok briot j vin eda olium
MedMisc 12819
niðr: brjóta niðr
1) [e-t/e-n] rive ned, bryde ned, styrte, vælte omkuld, ødelægge, nedlægge, nedbryde, tage kraften fra, fordærve ⫽ tear down, break down, destroy, bring down, bring/reduce to nothing, corrupt
●●● þa trv vill anticristr niþr brióta oc ónýta
●HómÍsl⁴³(1993) 71r26●●● hann ... braut niþr oll scurðguþ, þau er i hovino varo
~ lat.comminuit
PassBarth 14316 Barth² 76232●●● scal ec lata niðr briota alla borgar veggi
~ fr.ferai ... trebucier
Elie 5818 ElisA 8814●●● let (hann) niðr briota. oll blot hus guða sinna
~ lat.subruit
JDamBarl 11823 BarlA 17221●●● hann lætr alla borgena niðr briota
~ lat.equari
Alexandreis 251 (I 347) Alex 1316●●● hann uill niðr briota þat ælskulega samþycke
~ lat.suffocarent
5532 Thom¹ 5510●●● þa a huær til sins garðz at ganga. oc bꝍta sua um. at huarke briote niðr. ræg eða rott
EiðKrA 3889●●● Joas barðiz a borgina oc bravt niðr mvr Hiervsalem
~ lat.interrupit
Vulg 4Reg 14,13 StjC 63529●●● hefir æigi Hezechias ... hæðago᷎fgan niðrbrotið enn boðit o᷎llvm lyð at dyrka alltari i Hiervsalem
~ lat.abstulit
Vulg 4Reg 18,22 StjC 64124●●● Hann lięt vpp gera ... hof a hæðvm. þav sem faðir hans hafði latið niðr briota
~ lat.dissipaverat
Vulg 4Reg 21,3 StjC 64632●●● sialf Roma algiorligha nidrbrotin
~ lat.corruit
SpecH 255b65 (VII 94) MarF 113626●●● Ok sva framt verðr hvn ⸢vndarliga i sinv hvgskoti [var. i sinu briosti Holm perg 1 4° “E”] niðr brotin, at tva sveina skipar hon til leyniliga at drepa mag sinn fvllkomliga
MarS 27720●●● braut þat annaʀr níðr sem annaʀr uilldi uppreísa
SnEW¹ 310●●● nemr hann stað ok hugsar huart hann skal nidr briota bruna er yfir var ána
~ lat.frangere
Alexandreis 13418 (V 322) Alex226 799●●● þu brautz nidr ofsa Goliaꜱ risa
~ lat.contrivisti
2733 Gyð(1995) 281●●● at þeir megi með fultíngi sinna falsaðra guða eyða ok niðr briota kristiligt sið ferði
ÓTᴵᴵ 1924●●● At helldr mun hann niðr briota oll heimsins riki
~●●● alla þa menn sem með illuilia leita niðr at briota eða firi koma frelsi heilagrar kirkiu
StatJón 1764●●● þa braut ok nidr guds kristni mikill ofridarstormr vida a Egiptalande
~ lat.populata est
VitPaul 1910 PErem 18313●●● upprættr ok nidurbrotinn af uindzbyl hiegomligrar dyrdar
MarE 4164●●● storumork j eydi bæde nidurbroten husagardr og kirkia
DI IX (1522: AM 191) 1078●●● En af þui at fyr sagðr abote ok hans munkar villdu æighi standa dome herra biskups her vm. stæfndi sira Græipr bondom til at briota niðr opt nempndan garð
DN VIII (*1328›apogrˣ) 10433÷ Skáro isundr uebꜹndin. oc bruto niðr stengrnar. En hleypðo a brꜹt domꜹɴdonum
EgFrg² 3404÷ þa var Troe aull niðr brotin oc at fullu onýt oc æydd
ElisA 1019÷ var þáá nidr brotinn sa vfridr er mestr hafdi verit
~ lat.contritus est
9918 Gyð(1995) 992÷ Hann vann ok nídr braut alla samaríam
~ lat.Samariam captam
11028 Gyð(1995) 11010÷ Þa var Iorsala-borg vnnin af Serkiom, sva at allir cristnir menn, þeir er voro, vrðo annatt-tveiggia at flyia, æða voro drepnir ella, oc allr cristinn-domr niþr brotinn
StuᴵK 14916÷ en dẏrðka minn drottinn. er sigrar. ok niðr brẏtr. allt þat fals er þer treẏstit
~÷ mioc er niðr ⸢fallit [var. brotit AM 61 fol] riki Harallz ens harfagra er engi hans ęttmanna er yfirkonungr í Noʀegi
var. ÓH 7610 → ÓH AM 61 fol 83rb11÷ varv þau (hús) ⸢þar niðr fallin sum [var. þa sum niðr brotin AM 61 fol]. en sum stoðv
var. ÓH 864 → ÓH AM 61 fol 84ra32÷ er þeirra musteri uar nidr brotit
~ lat.templum dejectum est
GenMan 19222 Stj¹ 2730÷ þær (ɔ: stórár) briota nidr edr dreckia mo᷎rgu þi sem monnum þickir ser mein ok skadar i uera
~ lat.prosternunt
IsidEtym XIII 22,5 Stj¹ 8730÷ .ii. (englar) skylldi nidr briota ok um snua Sodomam
~ lat.subverterent
HistSchol 5634 Stj¹ 11814÷ alla þessa borg man gud eyda ok nidr briota
~ lat.delebit
Vulg Gen 19,14 Stj¹ 12213÷ hann niðr braut bæði hestinn *i hafit ok þann sem hann sat
~ lat.deiecit
Vulg Exod 15,1 Stj¹ 28826÷ Þessi blezud iungfru hepti ok nidr ⸢bro᷎t [var. braut Holm perg 1 4° “E”] langa ok uida boluan mannligrar natturu
Mar240a 41912÷ sa er samþyckit nidr brytr medr framhleypis fullum hita reidinnar
~÷ kristnade byskup allt landzfolk nidrbriotande boluadan blotskap en aukande kristinn dominn
ÓTFlat 51216÷ heyrit mig segir hann hæilagrar kristne motgangsmenn ok nidrbriotande sanna tru
ÓTFlat 51230÷ sva braut hann villu þa nidr, at eingi madr hefir þess kyns villu upptekit sidan
~ lat.comminuit
VitGregP 131b56 Greg 38629÷ tok ꜳ ... vo᷎xt sva mikinn, at hun flæddi ok braut nidr morg hus ok spillti o᷎ckrum manna
~ lat.destrueret
VitGregP 132a16 Greg 3873÷ synir Æiriks brutu niðr bloten. en Hacon hof upp annat sinni
FskBˣ 7014
● brjóta niðr akr/... ved trampen nedbryde ager/..., nedtrampe ager/... ⫽ destroy fields/... by trampling, trample down fields/...
●●● þeir hꜹfðv niðr brotit oc troþit acra hans alla
cf.acriɴ ... var allr lagdr at iorþv
53310-11 ÓH 5344●●● graðungrinn hefir brotit niðr torfstakka hans
Boll 2917●●● Þormodr ... hleyper um akrin midiann ok suo huerr at odrum unnz akrinn uar allr nidr brotinn
cf.bondi ... bidr þa æigi troda akra sina
81728-29 ÓH1005 81735●●● þótt land-eign vór sé beitt upp edr tada nidr brotin ... þá liggr lydda þin og lætr sem ver eigum ecki at annazt
Krók 524
● brjóta niðr til jarðar, brjóta niðr at jǫrðu [e-t] jævne med jorden ⫽ raze to the ground
●●● konvngr Asa ... lætr briota niðr at iorðv þat sem Baasa hafði efnað til borgar Rama
StjC 58629●●● snýr Hafliði at búðinni Þorgils, ok brjóta niðr alla til jarðar
StuᴵR440ˣ 3322
● ‖ ?impers.: brýtr niðr [e-t] (ngt) væltes omkuld, (ngt) ødelægges ⫽ (sth.) is brought to the ground, (sth.) is destroyed
2) [e-n/e-t] [með e-u] fælde, betvinge ⫽ bring down, subdue
●●● a sialfs sins iorðv man ek hann með sverði niðr briota
~ lat.deiciam
Vulg 4Reg 19,7 StjC 64310●●● máttug hönd hans mun niðr brióta mátka
MarS 2329●●● hann eyddi ok nidr braut huern valldarflock þann er honum reis a moti
SvFlat 53421●●● gengr hann at með miklu kappi ‹at› svívirða kristna menn ok niðr brjóta
KlmBˣ 15917÷ hennar (ɔ: heilagrar trúar) sœmd var lögð við sigr kristinna manna, en Saracina villa niðrbrotin undir þeirra sigr
KlmA 27615
3) [e-t] [með e-u] omstøde, kuldkaste, tilsidesætte, modarbejde ⫽ revoke, invalidate, set aside, flout, disregard, obstruct
●●● lét haɴ niþr brióta allt oc ó nýta es domicianus hafþe boþit
●HómÍsl⁴³(1993) 69v15●●● Miokc vill Ærlingr niðr briota konongsens vilia
ÓHLeg 4428●●● dróttinn kom hingat í heim til þess at fylla lög en eigi niðr at brióta
MarS 3325●●● hefdu (!) su skipan stadit langan tima ef þeire hefde eighe breytt verit. ok su skipan nidr brotin
AnnL 2712●●● fyrir þa savk ad þv villt þryckia og nidrbriota og ecki hallda mins herra kongsins bʀief
DI VII ([1500]) 5422●●● forrads menn rykissens ... villdu ad litlu hafa þær skipaner, sem nynefndur Magnus kongur, og Jon erchebiskop hofdu skipad ... briotande þær nidur med sinum kappsemdum
ÁBpˣ 8617÷ Sumer vilia scilia [golt þann] vesa uespasi‹an›um ... eþa son hans titum, er niþr braut alla ieru[sa]lem
●PhysFrg² 28615÷ En benedictus brꜹt niþr blot ok heiþni þa er þar var firer i bꜵ
Theol655XXI 16929÷ sua verðr oft þæim er litit gefr. at hon fo᷎rir. oc fra tekr fullting mannz. oc niðr brytr rett log. oc fullting manna meðr sinu athygli
~ lat.destruit
Pamphilus 2489 Pamph 11021÷ Sem hann kom i normanndie þa settiz hann um kastala þeirra. oc niðr bráut
Menota: 38va14 Streng 20210÷ Þa varo gorvar margar oc storar kirkiur. oc hinar endrnyaðar. sem aðr varo niðr brotnar
BarlA 1735÷ (þeir) hafa tekit við cristni. oc brotið niðr blothus sin
ÓH 2769÷ briot niðr blotstall favðvr þins
~ lat.destrues
Vulg Judic 6,25 StjC 3918÷ sa þeir at blothvs Baal var niðr brotið oc allr lvndrinn vmhverfis vpphavggvinn
~ lat.destructam aram
Vulg Judic 6,28 StjC 39119÷ brytr niðr borgina sva fvllkomliga at ...
~ lat.destructa
Vulg Judic 9,45 StjC 40129÷ Jesus Cristr ste vpp til himna at niðrbrotnvm byrgivm helvitis
~ lat.fractis portis inferni
LibExcept 27834 StjC 4202÷ alltari drottins ... var nv allt niðr brotið
~ lat.destructum fuerat
Vulg 3Reg 18,30 StjC 59318÷ synir Jsraels hafa fyrirlatið sattmat þitt oc brotið niðr alltari þin
~ lat.destruxerunt
Vulg 3Reg 19,10 StjC 59515÷ Sedechias konvngr var tekinn ok blindaðr. ok Iorsalaborg niðr brotin
AnnReg 7925÷ niþr brytr hann gꜹfgandi hof þꜹ er smiþoþ voro i vphafi heims
~ lat.funditus evertit
MelitoCr 821 Jón³ 1012÷ brutu Romveriar niðr Jorsalaborg
JBapt²A 92124÷ hof o᷎ll ok skvrð goð skulu vera vheilo᷎g ok niðr brotín
ÓTᴵᴵ 19617÷ Hann braut niðr Hierusalem
~÷ Braut þat ok annarr nidr sem annarr go᷎rdi upp
Stj¹ 6713÷ hann eydir allt ok nidr brytr. þat sem fyʀ hafdi kyrt stadit
~÷ aull blot braut hann nidr ok aull god
ÓH1005 69410÷ ok endrbæta kirkiur heilagar hvervetna, er adr voru nidr brotnar
Maurit 65414÷ ꜹll blot bravt hann nidr ok eyddi ollvm skvrgodvm
ÓH1 71110÷ eigi skaltu uerk þeirra gera. helldr skaltu þau nidr briota
~ lat.destrues
Vulg Exod 23,24 Stj² 3058÷ iiij. merkur af. iiij. bænhusum. ij. merkur. xviij. aura. af. ij. nidurbrotnum
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 4677÷ borgir mínar ok kastala hefir þú niðr brotit
KlmBˣ 14519
ofan: brjóta ofan
[e-t] rive ned, bryde ned, styrte ⫽ tear down, break down, destroy
●●● Þeɴa héyrþom vér mæla. at haɴ meoɴde ofan brióta mustere þetta
~ lat.destruere
Vulg Matth 26,61 ●Theol15²(1993) 78v19●●● Ion byskup hafði skamma stunð setið at Holum aðr hann let ofan briota kirkiu þa sem aðr var
JBpB(2003) 8134÷ Olafr ... let ⸢briota [var. briotta Holm perg 1 fol “C²”] ofan hofit
var. RRÓT 3281: Holm perg 1 fol “C²”
ór: brjóta ór
1) [e-u/e-m] [e-t] bryde ned og fjerne (fra), rykke løs (fra), slå (tand) ud på/af (ngn/ngt) ⫽ remove by force, heave (sth.) out of (sth.), knock (a tooth) out of (sby/sth.)
●●● Ef maðr ... brytr teɴ or höfðe manz
GrgKonᴵ 1481●●● ef hann brytr setstocca or husi
Gulᴵ 3824●●● En ef menn spilla þeirri fiskí. bríota or garða ...
~briota upp garða
Landsl 1355 Landsl AM 56 4° 59ra9●●● ‹skal› syslumaðr lata taka þan er bæit oc fꝍra a mot oc lata briota framtænnr or hofði honum
Bl 2198●●● Þórbiorn Olafs son ok Gizur glaðe hofðo brotið fengit nøckur spiot or krokvm er stoðo fyrir framan stafnreckiv i kuenna-skala durvm, ok varð þeim þat gott til varnar
StuᴵᴵK 1984●●● brutu griotid or laundyrunum ok hlupu þar ut
cf.voru þar dyrr ... ok hlaðit i grioti lausliga
31015-16 Orkn 31019●●● Ef madr brytr taunn vr þræli sinum eda ambatt. þa ...
~ lat.excusserit
Vulg Exod 21,27 Stj² 30233÷ En sa maðr er gerðir firi. þa scolo þeir er firi ovan eigu gera hanom fimtar stemnu af þingi. at briota ór ef at ulogum er i gorr
Gulᴵ 426÷ lata brota framtenn or hofði honum
LandslFrg20 1529÷ oc lati briota framtennr or hofði hans
Landsl 6023÷ ef hann uil eigi or briota þa skolu þeir esta liðs til or at briota
Landsl 13420÷ sá maðr er gerðir fyrir, þá skulu þeir er ofan eigu, gera honum fimtarstefnu af þingi at brjóta ór
Jb 18914
● brjóta ór halsliðum [e-n] trække (ngns) hals af led ⫽ dislocate (sby’s) neck
●●● Ásmundr greip undan Hildi báða fœtrna, en Egill helt í hǫfuðit, ok brutu þeir hann ór halsliðunum
EgÁsm 769÷ þat skyllde lı̋kara þikia ad hann hefde þar sialfur ofan fyrir (hamarklett) geínged oc brotid sig ur hꜳlslidunum
~
2) [e-u] tage frem fra, pakke ud af ⫽ take out of, unpack
saman: brjóta saman, brjóta til samans
1) [e-t] folde sammen ⫽ fold up
●●● hertugin brytr saman brefit sua sem aðr var
Þiðrᴵᴵ 15119●●● Þa blezaði Petrus hle‹i›finn oc braut saman leyniliga oc stack i ermarkios ser
~ lat.fregerat
PassPP 1434 PP 3087●●● Hon tók skikkjuna ok þerrði þar með blóðit allt ok vafði þar í blóðlifrarnar ok braut svá saman
NjM 28213●●● henni syndiz sem eitt pell einkar uęnt ok sꜳmanbrotid lægi ꜳ piltinum i uoggunni
Thom² 29830●●● brýtr hann saman handklæðit sem bezt
KlmBˣ 6728÷ Hon tók skikkjuna ok þerði með blóðit allt ok vafði þar í blóðlifrarnar ok braut svá saman
NjR1908 25628÷ hon hafði í faðmi sér brotið saman kennimannz klæði, þat var dýrligr messuserkr sniávi hvítari
MarB 792÷ Diaconus skal lesa gudzspíall. skrẏddr j messu ok breiða corporal ꜳ alltere ok bríota saman
VígslB 10933÷ Þorsteinn ... braut saman felldinn ok snarade hann suo at hofde ser ok hellt at utan badum hondum
ÞSkelk 41714÷ herra Blauus les þa upp gullstafina vinstra megin a klædinu sigr þa klædit a jord. herra Blauus geymer þa klædit ok saman brytur
Vikt 918
2) [e-t ok e-t] ; [e-t] [við e-t] sammenholde, sammenligne ⫽ compare
●●● byskup greindi um almenniliga tru ok ⸢braut saman [var. brytvr til samans AugReyk 1024] fagrligha hit forna ok hit nyia laugmal
AugA 13530●●● ek hefir siþan hugsat af sam eigínligri vaʀi nauð syn ok brotit saman við þa vmannligv raða gerð er ver vvrðum allir samþyckir
SvaðaÓT 18113÷ Ambrosius byskup talar ok greinir alþy‹d›liga tru ok brytr fagrliga saman et forna lo᷎gmal ok et nyia
Ambr 479÷ Ambrosivs biskvp var þꜳ at thala vmm almennelega trv. og brytvr til samans fagvrlega ... þat forna lavgmaleth og so hit nyia
AugReyk 1024
sundr: brjóta (í) sundr
1) [e-t] sønderdele, dele over, brække, brække i stykker ⫽ divide in two, break apart
●●● þa scal briota sundr i miðiu þat er þa skilr a
Gulᴵ 4217●●● konungr let briota isunðr gersimar sinar ker ok silfur-ðiska ok gerði hirðinni hinu beztu skil
cf.hann hafde sent austr i vik eptir landskyllðum sínum ... til mala-giafar en ekci kom austan
1125-6 Hák8A 1126●●● Kæi mun bera sinn armlegg sundrbrotinn
cf.brotinn
1121 Parc 2628÷ Nu vilia baðer sueria til eða hvarge þa skal briota sunndr i miðiu þat er þa skil a um landamerka
Járns 2913÷ let konvngr briota svndr silfrker sin ok silfrdiska ok gerði eigi þvi siðr hirðmonnom goð skil
HákFris 50221÷ En ef á fellir iörð manns. þá scal *mæla frá *grꝍnu grafi af hvárotveggia landi eða hęr bunni hizcu (!). oc brióta í miðiu í sundr. hafi þat hvárrtveggia er þá lýtr
Frostˣ 24224
2) [e-t] tage fra hinanden ⫽ take apart
3) [e-t] [í e-t] slå i stykker, knuse ⫽ break into pieces, smash
●●● gack þu (djǫfull) ut ór þessu licneski oc briot þat allt i sundr
~ lat.confringe
PassBarth 14314 Barth² 76229●●● hann brot Þor isundr i smán mola
ÓTOdd 2212÷ Þa brvtv þeir fotleɢi hans isvndr
Mork 43620÷ enge bonde sælr af þui saudí sína j hendr saudasueíní, at han skall annat huart ... firir fiall ræka ædr fo᷎tr sundr a þeim bríota ædr vll er a væx af þeim rífua
SvR 610÷ lietum vęr briota ... i sundr ... hendr
~ lat.manus ... confringi
Epistola 226 AlexBr226 1616÷ brotnir sundr Gudirnir
KlmBFrgÞjms 21027
● ‖ ?impers.: brýtr í sundr [e-t] (ngt) vælter og går i stykker, (ngt) styrter sammen ⫽ (sth.) falls and breaks, (sth.) collapses
um: brjóta um
[e-t] bryde op (og derved åbne) ⫽ break apart (and thereby open)
●●● er þeir komv at borgar liði með herstin þa matti honvm eigi koma i borgina nema brotið væri vm liðið ok var þat gert ok eigi aftr bœtt
TrójHb 22723●●● ef menn spilla þeiri fiski, ⸢brjóta upp [var. brioti um GKS 3271 4° “i²”] garða
var. Jb 1908: GKS 3271 4° “i²”●●● landz folkít let ser illa lika. er brotít var vm leg dauidꜱ
~ lat.de apertione sepulcri
11027 Gyð(1995) 1108
undir: brjóta undir
[e-t/sik] [e-n/e-t] [af e-u] [með e-u] tvinge ned, undertvinge, få ned med nakken, underkaste, underlægge, nedbryde ⫽ bring down, overwhelm, subject, subjugate, destroy
●●● allt landfolc var þa undir brotit riki þeirra
ÓH 568●●● At eyddv oc vndirbrotnv riki sinna vvina
~ lat.ejectis
LibExcept 27231 StjC 37814●●● Samson bravt vndir sik Philisteos
~ lat.stravit
LibExcept 27832 StjC 41934●●● ferr Dauid konvngr með her sinn a hęndr Philisteis oc bravt þa vndir sik
~ lat.humiliavit eos
Vulg 2Reg 8,1 StjC 50725●●● þviat vaveifligr dauði brytr þat (ɔ: lífit) undir, sva at þat finz alldregi siðan
~ lat.tollit
PassThom 14811 ThPost² 73130●●● Með engvm kvavlvm ok engvm sarleik ... megvm ver hann vndir briotꜳ
~ lat.nec ... superatus
VitAnt 1326 Ant 5714●●● vondr andzskoti! ... vera kann, at þv elskir oss, þꜳ er þv kostgiæfvir hverssdagliga oss vmsat at veita ok vndir at briota
~ lat.obruere
VitAnt 14028 Ant 7019●●● hann getr undir sik brotít folkít sumt med fe giofum. en sumt med hardlyndi
~ lat.subjugavit
17828 Gyð(1995) 1784●●● vilít þo æigi vpp risa vndir brotnir af ydrum. vuínum
~ lat.obnoxiis
2935 Rómv226(2010) 2916●●● sua grimmir ok storir rackar. at medr sinni aaraas briota þeir undir sik sterka leones
~ lat.prosternant
IsidEtym XII 2,28 Stj¹ 722●●● mun Geirreydr renna utar or sianum ok briota dyrit j kaf undir sig
StSt335 2547●●● fyrir þina makt kæfdr ok undirbrotinn
MarE 56214●●● þad þiki mier likara. at so fremi hafi þeir korsbrædur j Norighe. mig vnnder brotid. af stettum. sem ...
LBpA 847÷ hefir hann þo nv vndir sic brotit mikinn luta Scotlanz
ÓH 3417÷ hans horn. þat erv rike. braut vndir sec Alexander
~ lat.fregit
Alexandreis 1926 (VII 424) Alex 11227÷ villcinus konungr bravt undir sec vart riki
Þiðrᴵᴵ 686÷ bvðo sig vndir hans valld ef hann kvæmi af þeim þvi vandræði er enskir menn hofðo þa vndir brotiþ
HákFris 57438÷ hefir gvð drottinn sialfr vndirbrotið Amorrevm
~ lat.subvertit
Vulg Judic 11,23 StjC 40619÷ hafði hann æ sigr oc bravt vndir sik allar þioðir oc o᷎ll riki i nand
StjC 45525÷ gékk miök fram ríki hans, svá at hann braut undir sik ... borgir ok kastala
MarB 14116÷ þæ‹i›r vilia vndir sik breota oc sina eighn kanna Hormondar vathn oc Faludals skogh vndan oss oc krununne
NoDiplom (1355) SRA dipl perg 1r3÷ Nu ferr sua Romueriar. at þer erot naliga vndir brotnir. er aðr hafit alla aðra vndir brotít
Rómv226(2010) 3216÷ Nu ferr sua Romueriar. at þer erot naliga vndir brotnir. er aðr hafit alla aðra vndir brotít
Rómv226(2010) 3217÷ hann braut undir sik alla Roma borg med kappí ok rangíndum
Rómv226(2010) 2408÷ Margir helldu ok trunað sinn vid Pompeíum. ok urðu þo flestir undir brotnir af valldi Julíȷ́
Rómv226(2010) 2549÷ Juliuꜱ var ‹u›uínsæll med hofdíngia i Roma borg. þuiat hann var osidsamr. ok braut þa vndir sik
Rómv226(2010) 38416÷ tok hann at heria ok braut undir sik landz folkit
ÓTᴵᴵ 17116÷ hversv hann hafði hvetvitna vndir sik ⸢brotið [var. lagt Þing¹Mork 36631]
Þing¹Hulda 20012÷ hann ętlar eigi at letta fyrr enn hann hefdi sett merki sin austr vm Þursasker ok vndir sik ⸢brotid [var. vnnít Hák8A 1495] allt Noregskonungs riki
HákFlat 17726÷ þickir mer þat undarligt er þer farit i uiking at heria ꜳ o᷎nnur lo᷎nd [var. + ok briótít undir ydr annarligar þiodir GKS 1005 fol “D²”]
var. ÓTᴵ 521: GKS 1005 fol “D²”÷ hann skilr uel, at ærchibyskupinn færr hann æigi undirbrotid, utan þeir hafi einn ok sama domara
Thom² 40522÷ eptir annlat hakonar konungs bravt Magnvs konungr vndír sik allt stormenni í noregi
Sveinka AM 557 4° 48v5÷ Sá hofuðlaustr ⸢lýstr [var. bryttur AM 626 4°] undir sig ... svikinn mann
var. FV624 15930 → FV AM 626 4° 1r25÷ at hann uerdi eigi sigradr ok oflugliga undirbrotinn af ovininum
MarE 51235÷ komu ordsendingar til hans af irlandi þær at írar budu síg vndir hans valld ok þottuzt míok þurfa at kæmi af þeim þui ofrelsi er enskir menn hofdu þa vndír brotid
Hák8B 19816÷ helldu j Austurveg. og brutu unndir sig blamenn og bersercj
SigÞǫgl 16416÷ Rúmverja-hǫfðingjar ... brutu undir sik allar þjóðir, en margir hǫfðingjar flýðu fyrir þeim ófriði af sínum eignum
Hkrᴵˣ 146÷ þú ætlar at ... brjóta oss undir þik með nǫkkurri nauðung
Hkrᴵˣ 36615÷ þessi tíðindi koma fyrir Hlégunni ... at faðir hennar er andaðr, þar sem hón er í hernaði ok brýtr undir sik víkínga
StjǫrnODrˣ 11510÷ vída fer hann vmm lønd og brytur vnder sigh westur lond og vida annarstadar
Þiðrᴵˣ 232
upp: brjóta upp
1) [e-t] (om klippe, sten, etc.) bryde, bryde løs, bryde op (fra jorden), rykke op ⫽ (of rock, stone, etc.) break, take up, extract (from the earth)
●●● (evt. def. ‘fælde ⫽ cut down’, cf. lat.) Þær manvð vpp briota hvern lvnd blomgaðan
~ lat.succidetis
Vulg 4Reg 3,19 StjC 61115●●● þeir voru þa komnir hia hollti einu. biugguz þeir þar við ok brutu vpp griot
Hallfr 375●●● En ef hann vill griotgarð gera. þa brioti hann vpp ef hann víll j annars mannz iorðu
~●●● Nu sem steinninn er uppbrotinn ok ꜳ sleda settr
cf.finzt steinninn i stadarins iordu
6364 MarE 6368●●● sudur fra stadnum j Rafta hlid. fann hann rautt bergh. þad let hann vpp briota og heim fera
LBpA 6911÷ Ef maðr feʀ for sinni. drottins dag. oc kemr hann at þar er løghlið er aptr bøtt. oc a hann at briota vpp þott heilagt se. Hiɴ er vtlagr er hlið bøtti
GrgKonᴵ 265÷ Nu vill hann griotgarð göra of enget. oc er honom rett at briota þat upp í aɴars lande
GrgStað 4656÷ Eyvindr ser þa at hann mon briota vpp hvrðina
HreiðMork 1352÷ var scrinit niðr sett en brotit upp strętit oc leitat hvat þar var undir
ÓH 64112÷ oc ei veit hann nu huárt hann fœr aptr komez til sinna manna. oc snyr at æinni holl. oc brytr upp hollena oc gengr inn. oc snyz aptr at durunum. oc nemr þa staðar oc hvilir sic
Þiðrᴵᴵ 3191÷ er þar ransakat ok finz ecke ok hverr rekia vpp brottin
ÓTOddS 815÷ racu hirðmenn aptr hurðina. En gestir brutu upp
Sv 7228÷ þreyttu þeir til þes er Norðmenn villdu ganga til oc briota upp buþina
Sv 10924÷ ænda fa þæir oc eige broteð upp hurðena
~ lat.confringere
25526 Thom¹ 2558÷ korsbræðr logðo bann við hveriom manni. er bryti vpp kirkio eða bæri v́t skrinit
HákFris 40022÷ briota ⸢upp [var. or AM 56 4°] garða
Landsl 1355÷ En siðan briott upp hus þar sæm fe er .i.
JurForm309 485 n. 171÷ konor verda nu skemdar med skamsamlego legordi. en kirkiur vppbrotnar
RbHS (*1202) 4452÷ ef maðr brytr up hus eða garðz lið mannz oc lætr opet standa þa ...
Bl 2499÷ þar sem lꜹghlið ‹er› aptr bꝍtt fyrir honom. þa ær rætt at ⸢*briota [GKS 3270 4° “B”, etc.; non emend. hoggva] vpp
emend. ÁKr 4612: GKS 3270 4° “B”÷ þeir Egill gerðu sua. brutu vpp þilið. gengu siðan i hlauðuna ok þaðan v́t
EgM(2001) 7011÷ þeir ... brutu vpp búr hans ok baru vt gripi ok vauru
EgM(2001) 14618÷ bað hann framm selia manninn. ella munu ver briota vpp buðina
Hallfr 11313÷ gekk Kormákr at *húsinu, er Steingerðr var í, ok braut upp húsit
Korm 2202÷ hon (ɔ: bókakistan) var a land rekin ... heil ... oc hellt I hestpa ... Enn allar aðrar kistor voro vpp ⸢*brotnar [non emend. bronar], þær er a land como, oc allt or, þat er i var
StuᴵK 14018n.÷ Siþan liopv þeir i hus inn oc brvtv vpp hvrdir oc hirdslor, ‹lok ok lása›, at leita manna
StuᴵK 28713÷ Enn er þeir Stvrla fengv engi suor, tokv þeir einn lavðv-as ok baro at dvrvm ok brvtu vpp hurðina
StuᴵK 38811÷ Skipaðe Sturla þa til atgavngu ok let briota vpp griot a holinvm, þar er þeir stoðu á
StuᴵK 4364÷ Brutu þeir upp skemmuna, er Snorri suaf i, enn hann hliop vpp ok v́r skemmunni ok i in litlu húsin, er voro við skemmuna
StuᴵK 55222÷ Þeir qvomo a v-vart i Stafa-hollt til Þorgils ok brutu þar upp hurþir
StuᴵᴵK 13419÷ þeir komv þar miok a v-vart ok brutu upp hurþir
StuᴵᴵK 2107÷ hvetvítna var vpp brotíð. þar er vænz þotti til
cf.Allt mvn nv vera rofít bæðí bvlkínn ok annat
6217 OddHulda 6310÷ hverr leppr er vpp brotínn á várv skípí
OddHulda 6314÷ þeir ho᷎fðo brotit upp hurðina
ÞorvVÓTᴵ 29213÷ þeir taka bæinn ok briota upp bæinn taka Biarna bonda j rekkíu sínne
Fær 525÷ Þorarinn liop i kirkiu, enn þeir Þorbiorn lupu eftir honum ... spurdi (Rǫgnvaldr jarl), hvart Þorbiorn villdi briota upp kirkiuna ... kvat kirkiuna mundu ubrotna at sinni
Orkn 3068÷ Þorir brot vpp stofu hurdina ok saknadi Þorbiarnar
GullÞ 2621÷ korsbrædr logdu huerium manni bann fyrir, at bryti upp kirkiuna ok vt tæki skrinit
Hák81 31423÷ hordur fann hurd um sider. ok brutu þeir hana upp
Harð 14330÷ hverja nótt er Glámr vanr at ríða húsum eða brjóta upp hurðir, sem þú mátt merki sjá
Gr 11818÷ þesser gambra eigi alllijtinn er hier standa vti fyrir og uilia briota up bæ minn
SigÞǫgl 1655÷ þꜳ stavckvr hann vpp er hann heyrde at brothnar vorv vpp dyrnar og lasarner svndvr slegner
AnnaReyk 4609÷ fengu eigi upp brotit hurðina
Ebˣ 1142÷ þeir ... gengu upp til bœjar í Tungu ok brutu þar upp hús; þeir tóku Þóri bónda ór rekkju sinni ok leiddu hann út ok drápu
Ebˣ 1644÷ menn gengo upp i loftit ... oc skutu or gluggum oc brutu upp ofna ok baro griotet a þa
FskAˣ 35316÷ er mér svá sagt, at hann muni hér vera í útibúri, ok munum vér brjóta þat upp, ef þú vilt ekki upp lúka
GÞiðrˣ 20817÷ síðan gengu þeir til svefnbúrs þess, er Haki lá í, ok brutu upp
Hkrᴵ37ˣ 925÷ var ... brotit upp strætit ok leitat, hvat þar var undir
Hkrᴵᴵᴵˣ 23113÷ þeir Grégóríús brutu upp garðzhliðit
Hkrᴵᴵᴵˣ 38911÷ ganga [þeir] vpa torfuna og ⸢bera [var. briota þar AM 156 folˣ “B”] vp griot nockud
var. Hrafnkˣ 5617: AM 156 folˣ “B”÷ er þeir hofdu vpp broted kirkiuna
Kristniˣ 1295÷ Þeir Teitr ok Svarthǫfði kómu á Másstaði, skutu þegar stokki á dyrr ok brutu upp hurðina; hljópu þeir síðan í skálann
StuᴵᴵR11127ˣ 3919÷ ⸢Var þar brotin upp hurð [var. Nú er þeir Sighvatr ok Sturla kómu á Grund, váru þar brotnar upp hurðir Adv 21 3 17ˣ “V”, etc.]
var. StuᴵᴵR11127ˣ 30229: Adv 21 3 17ˣ “V”÷ Þeir ... brjóta þar upp grjót
Þórð²ˣ 20310
2) [e-t] [til e-rs] brække op (og derved åbne), bryde op, bryde ind i (ngt) (for at få fat på ngn) ⫽ break open, break into (sth.) (to get hold of sby)
●●● hann er sua stercr at hann fær upp brotit dyflizuna
Þiðrᴵᴵ 8123●●● Baglar brutu upp kirkiuna
BǫglEirsp 44519●●● værða broten up hus manna oc stolet or fe manna
Bl 2425●●● sem up hafdo brotet laxa uirki þat sem ... Peter ... hafdæ latæt up byggia
DN III (*1341›vid 1341) 1825●●● Siþan reðv þeir inn i stofuna oc brutv vpp til Þorsteins
StuᴵK 20411●●● Vǫpna-kistv Sturlu gatu þeir eigi upp brotit, aðr þeir klvfv bottninn
StuᴵK 40221●●● Þa geck byskup til erkrinnar ok braut upp lásin
~ lat.claustra ... comminuit
Dialᴵᴵ 8428 GregDialB 19423÷ ef menn spilla þeiri fiski, brjóta upp garða, nema þvergarðar sé, þeir er fyrirboðnir eru. eða veiðigǫgnum, sekr hǫfðingi mǫrk við konung fyrir lǫgbrot
Jb 1908
3) [e-t] åbne ⫽ open
● brjóta upp bréf
●●● Josaphat konungr toc bræf fauþur sins. braut up oc las
BarlB 2251●●● koma sendimenn ... med brefum, hver vppbrotin ok yfirlesin ero þann skilning halldandi, at byskup reiknar sik misgert hafa
MarS² 108414●●● kongren brytr þat bref upp ok les
KirjA 34●●● finnr hann ... þetta bréf, ok eigi gjöriz hann svá djarfr at hann upp brjóti
Æv²²624 7821÷ hinn vngi maðr ... sękir fram ... fyrir Jorsalabyskvp, ok *tęrr honvm virðvligs herra pavans ⸢letr [var. bref, hversu þat lætr AM 233 a fol “233”]. Enn er byskvpinn hefir þeim við tekit, vpp brotið ok yfir lesit
MarS 32818÷ berandi sinum byskupi bref af herra pafans curia, hver upp broten ok iferlesin hallda þvilikan skilning af mali Mikhaelis meðal annarra greina
Mich 69737÷ lá eitt bréf fyrir fótum þeim ... Bauð hann þat upp at brjóta
Æv⁸⁸ 26916÷ er þessu nest bref fundit i kongs holl, uppbrotið ok vęgðarlaust firir sialfum honum ifirlesit
Jón⁴ 49928÷ er framborit ok uppbrotid af sendibodum bref gamla konungs
Thom² 31425÷ tiꜳ honum sidan bref Heinreks konungs af Einglandi. Huert uppbrotid hefir likan skilning, sem fyrr uar skrifat ... at
Thom² 36414÷ Þat bref uppbrotid talar sua eptir kuediusending
Thom² 3825÷ hann fꜳn keisarann, ok færdi honum bref sinnar fru. Keisarinn þegar vpp braut ok yfir las
BevB 21015÷ [var. ok uppborit (ms. uppbrotit) bréf hefir þvílíkan framburð sem hér má heyra AM 531 4°ˣ]
var. KlmA 3804 → Klm AM 531 4°ˣ 179r7÷ enn þa er Naflun sa ritit kendi hann innsiglit ok braut sidan vpp brefit
KlmB1980ˣ 127
4) [e-t] lukke op for, tage op, tage frem ⫽ open up, take up, take out
●●● brytr hann nu upp gessimar sínar ok synir þeim eínn dígrann gullhríng
Fær 519●●● Wrdo menn wariʀ wit, hwat þa war j kistunum. War þa ⸢brotinn vpp saumur [var. tekinn or scip-sꜹmr Sv 8725] ok færdr j skipit
Sv81 10529÷ jarl oc hans menn briota vpp vistir oc sætiaz til matar
Jvs291 1236÷ Einarr. brꜹt vpp varning sin ok syndi ormi
Eir544 34b6÷ þeir brjóta upp Finnskrefit ok kasta útbyrðis
ǪrvS 399÷ Þetta var gørt, at alt var upp brotit Finnskrefit, er þeir hǫfðu rænt, ok var fyrir borð kastat
ǪrvM 389÷ þa er þeir skylldu briota upp vistir sinar, męlltu aller, at þeir hefde alldri iafnilla unnit
Ragn 12320÷ einar. brytr upp uarninginn ok syndi ormi
Eir557 34a7÷ um kveldit, en menn brutu upp vistir sínar, sat Sturla kyrr, ok bauð engi maðr honum til matar
StuᴵᴵR11127ˣ 32520
● brjóta upp vápn tage våben op/frem (fra gemme), gribe til våben ⫽ fetch out weapons (from storage), reach out for one’s weapons
●●● þeir briota þegar vpp vapn sin vikingarnir oc ǽtla at leɢia aþ þeim
Jvs291 10420●●● Ok er menn brutu upp vopnn sin ok biugguzst til orrustu, settizst Magnus Erlendzson nidr aftr i firirrume ok vopnazst æigi
Orkn 10115●●● greiði menn nú róðrinn ok setisk með endilǫngum borðum, sumir brjóti upp vápn sín ok vápnisk
Hkrᴵᴵᴵˣ 11319÷ Taci menn nv sagþi hann oc setiz við roþr meþ endilongom borþom. en þeir er eigi þarf til roþrar brioti vpp vapn var
Mork 9728÷ briota þeir vpp vapn sin oc bioggvz sem skiotaz til ofangavngv
StjC 3657÷ Nu kasta þeir ackerum, eigi allnærr landi, ok briota vpp vapn sin
Fbr 5015÷ Óláfr bað þá brjóta upp vápn sín ok fylkja á skipinu
Laxd 679÷ briota upp uopnn sín ok beriazst
Fær 445÷ Ok er þeir sꜳ þat af skipinu, brutu menn upp vapn sin
Orkn 29918÷ bjuggust þá hvárirtveggju, ok brjóta upp vopn sín
ÞorstVík 44328÷ take menn oc sætiz viðr roðr með endilangum borðom. en þeir er æigi roa briote upp vopn manna
FskBˣ 24417÷ Þorfinnr heitr þá á sína menn ok bað þá brjóta upp vápn sín
Orknˣ 465
5) [e-t] folde ud, pille fra hinanden ⫽ unfold, take apart
●●● nv mattv eigi grvna oss. þvi at hverr leppr er vpp brotinn a varo scipi
OddMork 2605●●● Er nu ad leita i heyenu og fletta ollu upp i flaugumm ... ella farid wt til og briotid upp heyid, ef þier vilied
Fljˣ 855
6) [e-t] (i tale og skrift) bringe frem, fremlægge, fremholde ⫽ (in speech and in writing) bring forward, call attention to, raise
●●● Klerkr segir, at honum er sett spurning ... Eigi þikki mér þó létt fyrir; eðr ‹hver› spurning er nú upp brotin?
Æv²⁴ 9827●●● Stefnubréf þeirra kumpána ... hefir upp brotið þvílíkan skilníng
cf.Skriptum til herra biskups hefir þann skilning ... at ...
9023-24 GBpD 9028●●● konungrinn kærir ꜳ sialfꜳn Thomam ... med þui efni, at hann bryttr upp allan þann tima, er Thomas uar canceler ꜳ konungs gardi
Thom² 34333
7) [e-t] folde op, smøge op ⫽ fold up, roll up
út: brjóta út
1) [e-t] ?bryde ned, ?bryde op ⫽ ?tear apart, ?pull up
2) [e-t] [af e-u] uddrage (mening) (af tekst) ⫽ elicit (the meaning) (of a text)
3) [e-t] (om vandløb) bryde/bane (sig) (vej) ⫽ (of a watercourse) make/open up (a channel)
●●● braut Hvit á vt far veg þann er hvn fellr nv
ÓTᴵ 27915÷ braut Hvit ꜳ vt farveg þann er nu fellr hun
LdnHb105ˣ 185÷ Epter þat braut Hvita vt farveg þaɴ es nu fellr hun
LdnStˣ 14220
● ‖ impers.: brýtr út [e-t] [í gegnum e-t] (ngt) bryder sig vej (gennem ngt) ⫽ (sth.) breaks its way (through sth.)
●●● Ef nyia ósa brytr út igognom fioror manna
GrgKonᴵᴵ 1248●●● En sem þeir komu til. þa var vt brotinn ossínn
ÞBpB 3089÷ Her segir af rekum ef nẏia osa brẏtr ut
index÷ Nú brýtr nýja ósa út í gegnum fjǫru manns
Jb 1954
C. brjóta sik
(om vandløb) bryde sig (ny) vej el. dele sig ⫽ (of a watercourse) break a (new) channel or channels
D. brjóta sik + præp./adv.
aftr: brjóta sik aftr
[í e-t] (om vandløb) bryde sig vej tilbage ⫽ (of a watercourse) break its way back
niðr: brjóta sik niðr
[við e-u] bukke sig ned (til jorden), knæle ⫽ bow down (to the ground), kneel
út: brjóta sik út
[ór e-u] bryde sig vej ud (af ngt) ⫽ break one’s way out (of sth.)
E. brjótask
1) [um e-t] (mat.) brydes/afbrydes (ved decimalpladser) ⫽ (mat.) be broken/partitioned (at decimal places)
2) [á e-m] knække over el. gå i stykker (pga. ngn) ⫽ be broken or break in two (on account of sby)
3) [í e-t] (om vandløb) bryde sig vej, trænge igennem ⫽ (of a watercourse) break one’s way, force
4) [í e-u] [ór e-u] [til e-s] kæmpe sig løs/fri, kæmpe (for at opnå ngt), tumle rundt, rave rundt ⫽ break free, fight (for sth.), flail about
●●● como í Noreg synir Eirics bloðeyxar oc brutvz til lanz
ÓH 195●●● kalfrinn brꜹtz ꜹþrom megin gardzins
SneglMork 24117●●● Olafr brẏtz i miklu ofrefli
~●●● hyggr þu at ek munda [vi]lia briotazt j uonarlausri dul
Vikt 202●●● þat (ɔ: barnit) brauzt ur hondum henni og æddizt nu at marki
VSj 6220●●● var ófriðr mikill í Nóregi; brauzk þar til ríkis Haraldr lúfa
Gr 48●●● Ef maðr verðr óðr svá at hann brýzc or böndum oc verðr hann manns bane. hann scal fara af landi. síðan hann er heill
Frostˣ 1688●●● lijtilli stundu lidinni brytst kyrinn til ad verda laus og spyrner uid aullum fotum
GBpB204(2018)ˣ 23610÷ Sua skal um konor iamnskylldar sem um karlmenn nema hann briotez or bondom þæim sæm hann var fire æði saker i settr
Járns 26633÷ hann bryz ór bondom
Járns 2671÷ Nv er þat oðs mannz verk þuiat æins ef hann bryz ór bondom oc vito menn þat
Járns 26710÷ Eigi myndi Simonar erfingiar þa sva fast briotaz til at fa ... fala byscupsstola
Alex 1106÷ kynliga er oss farit. at briotaz til stoʀa rikia með héttv lifs ok fiarmvna en taka eigi þat rike er nv ligr lꜹst fyrir
ÓTOddS 520÷ ef maðr lægzt með einni huærri þeirri þa utlægiazt þau bæðe oc firirgort fe sinu uiðr biskup nema þui at eins at hann briotezt or bandum. eða viti mænn at sannu at ꝍðe hefir veret sen a honum aðr oc siðan
FrostKrᴵ 1493÷ Nu er þat þui at eins oðz manz uig eða uerk at hann briotezt or bondum
Landsl 5510÷ nema þui at æins. at han briotezst or bondum. eða vitu menn með sonnv at ꝍðe hafe verit synn a honum aðr
JKr 3758÷ Nu uærðr maðr sva oðr at han brytzt or bondum
Bl 21430÷ Nú er þat því at eins óðs manns verk, ef hann brýtz ór bǫndum
Jb 455÷ Þetta bryzt enn med konunginum ... þuiat hann ser sik blecktan i þeiri hugsan, at Thomas mundi leika allr audradr i hans hendi
Thom² 33033÷ sá hét Grímr - ok ræðr fyrir austr í Kirjálabotnum, ok hefir brotiz þar til ríkis
HálfdEyst 1165÷ konungr sá, er var austr í Hólmgǫrðum, hafði orðit bráðdauðr, en þar brauz til ríkis úkunnigr maðr
ǪrvA 18624÷ munum vér eigi ætla oss svá mikla hamingjuraun at brjótaz til ríkis í Englandi
Knýtl1741ˣ 10024÷ Þorvarðr brauz nú til heraðs af nýju ok fekk ekki af heraði
StuᴵᴵR11127ˣ 29823
5) [í e-m / með e-m / í milli e-rra] (fig.) ?syde, gære, volde brydninger ⫽ (fig.) ?seethe, ferment, cause conflict
●●● Sveinninn kann til spurðra hluta engu veita at svara, þvíat illzkan brautz með honum, en þótti skömm í öðru at blása hana út
Æv⁸⁷ 26517●●● huert þat brugg illzkunnar, er i þeim brꜹtz moti Thomasi, var sannliga moti krununni
Thom² 31011●●● ‹var› fátt með þeim, því at metnaðr brauzt í milli þeirra Þórðar
Ar 63431●●● var með þeim Gizuri ok Sighvati aldri fullr trúnaðr. Brauz þat í milli, at Gizuri þótti Sighvatr eiga at rekaz eptir Þorvarði, en Sighvati þótti Gizur aldri vilja veita sér
StuᴵᴵR11127ˣ 30513
F. brjótask + præp./adv.
á: brjótask á
[e-t] hamre løs på, styrte imod, gå til angreb på ⫽ hammer away at, make a violent attack on
●●● bryz Hreiþarr a hvrþina oc kallar at hann vill abrot
HreiðMork 13431●●● tekr Alexandr konungr at briotaz ꜳ̋ þa fylking er sett var til giętzlu med Darium konung sealfan
Alex226 7826●●● líetv hvndar sva illa at eigi máttí varðveíta. ok brvtvz á hvrðir galnir
Huldaᴵᴵ 2438÷ Oddr gekk svá hart fram at hann brauz á skjaldborg Vilhjálms konungs
ǪrvS 1333÷ Onundr bravtz ꜳ hurðína fast
Hallfr61 8410÷ var brotizk á hurðina ok kallat, at upp skyldi láta
Gr 27724
aftr: brjótask aftr
● brjótask á bak aftr ligge spændt i en bue ⫽ arch one’s back
●●● hon la ok snorglaðe. brꜵuzc a bac aptr ok vissi æcci til sin
ÓH619 12319÷ hon la ok sno᷎rglade ok brautzst abak aftr ok visse ecki til sin
ÓH1005 84221
at: brjótask at
[e-m] bryde (larmende) ind hos (ngn) ⫽ break (noisily) into (sby’s home)
braut: brjótask braut/burtu
1) [ór e-u] bryde sig vej væk/ud ⫽ force one’s way out
2) [ór !] [af e-u] [út í e-t] brydes ned og fjernes/flyttes, rykkes løs ⫽ be broken down and removed, be heaved away
fram: brjótask fram
[í e-t / í millum e-rra] kæmpe sig fremad, trænge sig (voldsomt) frem ⫽ fight one’s way forward, force one’s way to the front
●●● Nu briotazt fram kappar j huoratvegio fylkingu og fellur mikill fiolldi af huorumtvegivm
Adon579 1989●●● kemr þar bukall eirn og bryst fram j mille manna og kuadz eiga skylt erendi vid konunginn
MHFlat 27918●●● Þá tóku berserkirnir til að grenja og brjótast fram sem mest þeir máttu og gerðu mikinn skaða í liði Gunnars
GunnK554ˣ 37021
fyrir: brjótask fyrir
1) [■] ?tumle med, spekulere på, være bekymret for ⫽ ?struggle with, ponder on, be concerned about
2) [!] [e-t] slå (ngt) i stykker for hinanden ⫽ break (sth. of) each other’s
gegn: brjótask í gegn
[e-u] støde imod ⫽ clash against
í: brjótask í
1) [e-t] bryde ind i ⫽ break into
2) [e-u] bakse med, gøre sig store anstrengelser med, spekulere på ⫽ make a great effort at, speculate about
●●● oc honom mege þat liclict þyckia sva sem hann er bvenn at hann myne nv lítt íbriotaz hvernug hann scyle komaz yvir ána
~ lat.tacito sub corde uolutat
Alexandreis 2324 (IX 152) Alex 13310●●● þarftu ekki j þessu (ɔ: at yrkja lofkvǽði) at briotazst læingr
ÞorlJ 2159
mót: brjótask á/í mót(i)
1) [e-m/e-u] [með e-u / af e-u] kæmpe imod, gøre modstand mod, sætte sig op imod, modarbejde ⫽ struggle against, pitch/set oneself up against, go against, thwart
●●● Sva er fra sagt. at vm alla þa menn er mycþvz til M. konvngs. þeim var hann ollom linr. en hinom er imot brvtvz þeim var hann grimmr
Mork 10310●●● mæiri glæpr er en skvrðgoða blot at briotaz gvði mot
~ lat.repugnare
Vulg 1Reg 15,23 StjC 45731●●● hann tok ad briotaz miok ímoti ris[unum]
~ lat.contra ... dimicare
HRB 2502 Bret AM 573 4°¹ 29v7●●● hann bat mig þar sitia sem ek gæta rutt mer til rums ok kift manni ór sæti ... Konungr skilde þat til at þeir skilldu ecki moti briotazst
Tók 13632●●● Hyggit at, huorum betur ferʀ, þeim er til hans hniga, edr þeim er j moti honum briotaztt hans wilia
Sv81 12919●●● betra er at gefa einum manni grið ok hafa í móti margra manna þǫkk, en ráða einn fésekðum, heldr en brjótask í móti sœmð sinni
Gr 8419●●● brauzk hann í móti af ǫllu afli at fara út
Gr 12023●●● ef hann vill lækna mig, þä vil eg þui ecki j möte briötast, med einu samann þräe mijnu
DínDrˣ 523÷ freistar með sionhuervingum oc hegomlegre raun at raða oc skialua þa. er i mote honom briotazt
Menota: 97rb7 BarlA 18434÷ Olafr ⸢bryz [var. bersk Hkrᴵᴵˣ 4423] í moti miclo ofrefli
ÓH 702
2) [!] kæmpe imod hinanden, strides ⫽ fight against one another
niðr: brjótask niðr
(fig.) nedbrydes, falde til jorden ⫽ be degraded
um: brjótask um
[!] [með e-u / með e-t / af e-u] kæmpe voldsomt, slås (til højre og venstre), vride og vende sig, kaste sig hid og did, vælte rundt ⫽ struggle fiercly, hit out to right and left, cast oneself from side to side, writhe/thrash about
●●● Oc veiztv hversv ... Alexander tecr vm at briotaz með sinn ofsa
Alex 14630●●● ef þu villt hallda livi þinu þa liɢ þu kyʀ. oc vil ek binda þic. en heimir vill þat vist æigi oc bryz um af ollu afle
Þiðrᴵᴵ 1620●●● Diocletianus keisari brautz um fast ok brytjar niðr kristni guðs til beggja handa
Æv⁴ 208●●● hann brautzst um a hnakki ok hæli
ÞUxaf 25336●●● fellr hann nidr ok bryz um fast, sua froda flaut fram or munninum
Thom² 46227●●● sem þat (ɔ: essit) sꜳ o᷎kunnann mann kominn, þa ⸢æddizst þat [var. tok þat at briotaz wm fastar Holm perg 7 fol] ok slo sinum eptrum fotum Jvorium kong suo mikit ho᷎gg, ath ...
~ fr.prent a regibber
Boeve 3910 var. BevB 2268 → Bev Holm perg 7 fol 30vb8●●● Ridur hann til motz vid Ermánus kongs-son, þar sem hann bryst um, ok þegar þeir til nást, hauggur huor til annars
cf.Ermꜳnus ... drap menn ꜳ ij hendur sier
2132-33 Jarlm² 237●●● verda þeir (hinir stóru landsskjalftar) af ofur gangi elldz þess er wm bryst j grunduollum landsinz
KgsE 1916●●● en risinn, er hann fékk lagit, brauzt um með öskri ok ólmligum hljóðum, þartil er sængin brotnaði
SǫrlaStˣ 41315●●● hann brautst vm fast bæde thil og frä
~ eng.wroth a-boutë, to and fro
821 ÆvMið⁵ˣ 84÷ enn siðan er hann brꜵuzc umm ok blaðraðe þa réðo þæir til þes stufs í munn hꜵnum ok drogo til sin með tong æinni ok scáro af annat sinni
~ lat.dolore anxius
PassOlav 8115 ÓH619 11721÷ værðr hann miok ræiðr ok bryzt vm
Þiðrᴵ 565÷ er vlfriɴ spyrnir, þa harðnaþi bandit, ok þvi harþara, er hann bravtz vm, þvi skarpara var bandit
SnE 3712÷ Þessi maðr fellr þar niðr i kirkivnni ok bravz þar vm ok barðiz lengi. ok fell fravð mikit or mvnninvm
Thom³G 54119÷ hun mun vilia festa hann þar vid grunnin med sterkum reipum. bryzt hann nu vm ok getur nád einum hnifi ... ok setur hann fyri hennar briost
Sams 155÷ þat war eina nꜳtt at drottning liet miog litt j suefni suo at naliga brauzt hun wm bædi a *hnacka ok hæli
SigFót 2461÷ enn Vilhialmur for af baki og hliop upp a bak orminum. enn hann brauzst um fast og urdu bodafaull mikil
VSj 455÷ með því at dýrit brauzk um fast, en rúmit lítit, þá ruku þeir báðir ofan fyrir bjargit
Gr 773÷ er kom at miðri nótt, brauzk Grettir um fast
Gr 2523÷ hann brautzt vm fast. badi til ok fra
Æv42 14615÷ Hrólfr ... brauzt um fast, þar til er losnaði fjölin sú, er hann sat á
GHr 25315÷ Bjǫrn einn brauz um í vǫk ok var brotinn í hrammrinn
Flóamˣ 477÷ engi þeira mátti fyrir sofa, því at hann brauz um
Hávˣ 5216
út: brjótask út
[af e-u / frá e-u] [um e-t] bryde sig vej ud, trænge ud, bryde ud ⫽ break out, force one’s way out
●●● þa verþr hrvfi utan a sciɴi es út brvtsc vøqua oc ohrenvndi fra iþrom
~ lat.virus a visceribus trahitur, et foras erumpit
GregHom 130236 Hóm677 386●●● letzc hann kenna hita af elldenom ... oc villde ut briotasc
Martin¹ 56434●●● egiptzkir menn fengu sua mikla lyski. huer er af innrum ureinindum brautz ut um likamann. at ...
~ lat.multitudo pediculorum ... pullulavit, ex interioribus ebulliens
HistSchol 12227 Stj¹ 27217●●● hundar létu svá illa, at eigi mátti varðveita, ok brutusk út
Hkrᴵᴵᴵˣ 32920÷ Hreiþarr bryzc vt eigi at siþr. oc letzc hitta vildo konvng
HreiðMork 1351÷ Sie eg nu ecki annad räd vænna enn ganga so fast ꜳ̋ ad vndan gange þilinn, og briotunst vær so ⸢burtu [var. vt AM 109 a 8°ˣ “109”, etc.] vr husinu ef þad mä leikast
Hrólfˣ 1017
við: brjótask við
1) [e-n/e-t / e-u] kæmpe imod, gøre modstand mod, sætte sig op imod, modarbejde ⫽ fight against, offer resistance, set oneself against, resist, go against
●●● oc villdo leiþa hann fyrer Martinum. En hann brautsc við, þvi at ‹hann› qvat ser bannat at syna sic Martino
~ lat.reniti
VitMart 13312 Martin¹ 56333●●● þá er þeir fundu, at berserksgangr kom at þeim, fóru þeir á land upp ok brutuz við skóga eða stóra steina
HeiðrH 520●●● konungr bavð Asmundi at fara með ser ... en Asmundr þottiz eigi cvnna at ⸢drepa hendi [var. briotaz AM 68 fol “68”] við ⸢veg sinom [var. gǽfo sinni AM 68 fol “68”]. oc rez hann til ferðar med konungi
var. ÓH 2605: AM 68 fol “68”●●● segir hann henni, at hann vill, at þau hafe eina reckiu um nottina, enn hun bryzt ecki vid þvi, ok leggr hann hana hia ser
Vǫls 144●●● þegar hann skyniade. ad hann var fangin. villde hann vidur briotast
LBpA 486●●● hann hafði átt VIII ok XX orrostur á heiðnum lǫndum ok ⸢brauz [var. barðiz AM 1005 4°ˣ “W”, etc.] æ við heiðinn lýð
Knýtlˣ 28619●●● Grímr kvaz hyggja, at eigi mundi tjóa at brjótaz við forlǫgunum
Vatnˣ 279÷ unnet allar borgir þęr er ver hovom við brotez
Alex 8720÷ Ecke manntv þurfa her oc við borgir at briotaz eða kastala
Alex 12732÷ hann a lag við hana oc aðr bryz hon við sva at *j sunndur⸣ rifnuðu henar klæði
Þiðrᴵᴵ 1595÷ ætla ek audru uís vǽnna minna harma at hefna en briotaz við þetta ofrefli
SvEirsp 27123÷ fellr miog lið konungs er við ofrefli var at briotaz
Heiðy 1086÷ Mikil heimska er þat ok leti at briotaz ꜳ þa leið sem þu gerir nu. vid giptu þinni
~÷ þrífa þeir til hans ok rífa af honum næfrarnar, hann ⸢brýz [var. brauz AM 343 a 4° “A”, etc.] nú ok ekki við því
ǪrvM 16810÷ hann tók þa Án, ok batt hann við eina eik heldr sterkliga; ekki brauzt Án við
Án 32815÷ var hann fangadr. uilldi hann briotazt uid j fyrsto
LBpB 4820÷ Þad var siduenia þeirra ... ad þeir foru a land vpp og brutust vid stora steina eda skoga
HeiðrUˣ 948
2) [e-t] bakse med, gøre sig store anstrengelser med ⫽ exert oneself over (sth.), contend against, take great pains with (sth.)
●●● nu er ner ecke við at briotaz i þessvm heiminum. þat er vaʀ frami mege vaxa við
~ lat.peragendum
Alexandreis 2676 (X 312) Alex 15114●●● Hakoni Iarli var ekci mikit um at briotaz uið borgargerðina
BǫglEirsp 46333●●● Laurentio þotti mykil skemmtan ad hann braust vid ad tala norrænu, enn komst þo lytt ad
LBpÞˣ 1721÷ Sialfr bryz hann við at briota veggenn með buckum eða þeim tolom oðrom er þar hæfðo bezt til
Alex 8714÷ eigi er mæiri segir Samson min gata. Þeir briotaz við oc giæta ecki at gert
StjC 41136÷ er ek hafða leingi við þat brotizst at þraungvazs inn
MEg² 50134÷ Þar brutuzt þeir at bodi konungs vid urd eina, þat var torleidi mikit, sva at hvarki var þar fert monnum ne hestum
ÓH235 16018÷ latum eigi þat hlægi henda oss ath briotazt uid þat er ecke verdr ath giort
MHFlat 2983
Form.: briota (143); braut (99); brytr (64); brutu (53); brotit (50); brjóta (34); brotinn (28); bravt (28); brotin (24); brotid (23); brotið (21); briotaz (18); brýtr (17); brvtv (13); bryti (13); brytur (10); brióta (9); brꜹt (9); brotet (8); bryz (8); brauzt (7); broten (7); brauz (6); brotnar (6); brotnir (6); briotazt (6); brot (6); briote (5); bríota (5); brautz (5); brioti (5); brẏtr (5); bryzt (4); brjóti (4); brotít (4); brauzk (4); bruto (4); brutuz (3); briotta (3); bryter (3); briotezt (3); briot (3); Brutu (3); brotiþ (3); bryst (3); broteð (3); briotum (3); broted (3); briotande (3); briotir (3); briotazst (3); brꜹtz (2); brávt (2); brꜵuzc (2); brjótaz (2); brvtvz (2); briotom (2); bravtz (2); brota (2); brýtz (2); brutv (2); brautzst (2); brotnu (2); briotunst (2); brotínn (2); brotner (1); bryota (1); brutuð (1); brǫt (1); brottid (1); briott (1); briotid (1); brutvz (1); brytst (1); briotezst (1); Brauz (1); briötast (1); brautzt (1); brvtsc (1); brutust (1); brýz (1); briotið (1); brautt (1); brotno (1); brioti (1); brotín (1); briotꜳ (1); bryttur (1); briótít (1); brotizt (1); brauzst (1); briotasc (1); brotiɴ (1); brottner (1); Brávt (1); brauth (1); brjótum (1); brjótið (1); briotvm (1); brjótir (1); brotnv (1); brothen (1); Brytr (1); brottett (1); bráut (1); bronar (1); brytzt (1); briotast (1); brotizst (1); brottnar (1); brothnar (1); brotíð (1); brotizk (1); brjótast (1); briot▹az◃ (1); briotaztt (1); brijtur (1); brotenn (1); Briottu (1); brotna (1); briotha (1); brẏtí (1); bryte (1); breota (1); brottin (1); briötum (1); brutuzt (1); briota (1); Briota (1); brytr (1); Braut (1); brytvr (1); bryttr (1); brẏtz (1); brotiz (1); briotez (1); briotiz (1); brjótask (1); brautst (1); bravz (1); brutusk (1); bryzc (1); brotez (1); braust (1); Briot (1); brioth (1); briotandi (1); brat (1); brꜹ́t (1); briota (1); bríotum (1); brytar (1); bro᷎t (1); brotnum (1); brotnvm (1); brvtu (1); brýzc (1); brautsc (1);
Comp.: bak- (1), bein- (6), for- (8), hand- (1), mis- (5), smá- (2), spán- (1)
Gloss.: EJ; ClV item albrotinn; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr item albrotinn; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 item niðrbrjóta, niðrbrotinn; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med -o-; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ; deVr; Fr4 item niðrbrjóta, undirbrotinn, uppbrotinn; NO item albrotinn, niðrbrjóta; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 72; Grøtvedt 1939 26, 109; Hofmann 1955 [BA 14] 117; Pétur Sigurðsson 1959 [KLNM 4] 162; Robberstad 1976 [KLNM 20] 239; Seip 1931 [MM 1931] 58; Seip 1944 [ANF 58] 149; Seip 1949 [ANF 64] 160; Seip 1952 [APS 21] 25; Sigurður Líndal 1976 [KLNM 20] 240; Sørlie 1937 [MM 1937] 68-71; Tveitane 1968 64
Genre. (expected): religious works [rel]: 223 (246); historical works [his]: 191 (160); legal works [jur]: 134 (88); family sagas [isl]: 93 (111); romances [rom]: 81 (95); contemporary sagas [bis]: 76 (68); legendary sagas [fas]: 44 (39); charters [dip]: 32 (71); þættir [tot]: 31 (20); learned works [div]: 15 (28); unclassified [ ]: 4 (3);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net