AM 655 XXX 4°: 1r1-4v17 — Medicalia : Læknisfræði
vıð ſveꝼnleẏſı. ta ᷓſ vıð ſar ta ſavr leɢ v vm ꝺa oc noṫ. oc ſıþ ta ſvına all. eða. navta. eða eıta.
on ı an̄at ſı. vıð béınbrot ta ana vıð oꝼ ꝼeıtā qð ta robravð eıı blaꝺað v āat oꝛn eꝼ q̄ıſa e͛ omın í onꝺ þ͛. þa ta av ꝺꝛep ſtı eꝺı þı̄ı í . eꝼ e͛ var̄r. e ſıþ bıṫ v̄ tıl āaſ ꝺaſ
llꝺı mᷦ. þa bıṫ v vmt attar ollꝺ nẏ ꝺꝛepıt t vıð avna mẏrqͣ. ta ́l qā vıð bloðꝛaſ ta ᷓſ vıð þa bloðꝛáſ eꝼ ſár blæþ͛. ta naṫlav oc ſtaa vel oc leġ þar í ſarıt ſē blæþ͛. oc bı v. vıð ſpen bola ta læcnıſ ᷓſ oc bıṫ v. eꝼ þv vıll þıc eṗta at loſtaſemı. ta ᷓſ vıð oꝛmſ bıt ta rvtā oc bı v. Vıð vıð lenꝺa v͛c. ta ᷓſ vıð ſár. ta ꝺꝛıſt aꝼ þvı ᷓſı e͛ centavrea .. oc ꝺꝛeıꝼ a ſarıt vıð avna v͛c. ta rot aꝼ þ ᷓſı e͛ v͛næna .. oc bloð vıð tar mıllꝺ avv ta ſo ſvro oc blanꝺa v ꝼoꝛnt vín oc ırt vıð naſrávꝼa ꝺávn ta lo aꝼ mıntv vıð avna mẏrva ta malurt Graſ
ꝺa Poꝛſ ræ ſtar vel Graſ Graſ Joꝛð ſv e͛ a ı̄ſılı e͛ loð oc mᷦ lıcneſı e͛ a. o e͛ oð v oꝛmſ bıt. oc āarra ꝼlvoꝛma. oc eꝼ m e͛ eꝼı olẏꝼıanſ ꝺꝛẏr. þa ꝺꝛeı aꝼ ı ıoꝛð
þv̄ı. þat rınꝺꝛ eıt vt e ma ſ
lını lıct þeı̄ e͛ elſc a ı̄ꝺıa ll̄ꝺı.
vataSteı ſa e͛ oꝛaluſ .. ꝼellr t. e͛ oðꝛ vbalſamv̄ breẏelſı ſtoðvar bloðꝛaſ vaþā ſē re. oc
ını nıðꝛ oc aꝼþı brot ꝼ
ı meðā aꝼþı
þı ꝼẏʀ. þa v ᷓſıt bvꝺıð a ē. oc bæıƶ ıaꝼn ſıo. oc ſamv lv̄ꝺ ꝼoꝛ ſı̄ ıð þrıðıa. ſpıl
ltıƶt e͛ aꝼ v. e batnaðı e͛ a v bv̄ꝺıt. Sama vıt
nı beʀ Galıenꝰ e ſpaaſtı mͬ oꝼ bavrr aꝼ ſelıv v ſvʀt vín ſtaaðꝛ Sva ml̄ı alıenꝰ. mıolc ſv e͛ rıþın e͛ oꝛ. voꝛtoꝛ. ſelıv boꝛ þa e͛ ō e͛ blōoð Lavꝛ aꝼ ſelıv vıſtv̄ Mınta ſtẏr͛ vıð Graſ þat e͛ eıt͛ elleboꝝ vı vnƶ bıt. blanꝺat v mıolc eẏrſılꝼr ꝺꝛvıt.
mar. oc aꝼ þeı̄ reẏ ꝺeẏıa ꝼlvꝺẏr. lvrt blanꝺı̄ v vꝼſa all oc ſmvrt oꝼ eẏro mᷦ.
ar mvnv allꝺaƶ þær þoꝛa e mẏſſ ſeðıa. ıð oſta ta reẏelſſı
ı unꝺ͛ tunvrotv̄. v e v e v oſta ᷓſ Graſ þat e͛ . ꝼenıcl̄m ſtaa
ðıt með voꝛmv vínı. vıð ſıclan. ta ᷓſ
þar eꝺꝛ þın ı vatnı voꝛmv.
Við svefnleysi. tak gras þat er heitir migon oc stappa í svro vini. oc rið þat vm allan likam manz oc gef honvm svrvr at eta. þat gerir svefn allvel. Við sar tak savr oc leɢ við vm dag oc nott. oc siþan tak svina gall. eða. navta. eða geita.
gon i annat siɴ. þat græþir einkvm vel.
lldi mannz. þa bitt við varmt kattar holld ny drepit til þess er kolnar. þat dregr vt hvarvitna qvisv or mannz holl
da þat við vín
þvnɴi. þat hrindr eitri vt eɴ maɴ s
lingi glict þeım er elsc a inɴdia landi. þat reɴ saman af bloði þes dyrs
vaxta
iniɴ niðr oc hafþi brot f
ki meðan hann hafþi þat a ser. Eɴ þa fell af honvm i aɴnat sinɴ. eɴ iafn skiott fell hann í ena somv sott sem hann haf
þi fyʀ. Eɴ þa var grasit bvɴdið a hann enɴ. oc bættiz iafn skiott. Oc samv lvnd for sinɴ ið þriðia. spil
ltizt er af var. eɴ batnaði er a var bvnɴdit. Sama vit
ni beʀ Galienvs eɴ spakasti maðr of þat sama gras. bavrkr af seliv við svʀt vín stappaðr þat tecr af Sva mælti galienvs. miolc sv er riþin er or. vortor. seliv bork þa er hon er blomgoð þat birtir eɴ augv
mar. oc af þeim reyk deyia flvgdyr.
gar mvnv halldaz þær þora eigi myss skeðia.
gi undir tungvrotvm. Eɴ við þat sama tak rot af grasi þvi er libisticum heitir
ðit með vormv víni. Við siclan. tak gras þat er salvia heitir oc stappa við svrt vín oc drec þa mvn letta. Eɴ við þat sama haf ba
þar heɴdr þinar i vatni vormv.
Við svefnleysi― Tak gras þat er heitir migon ok stappa í súru víni. Ok ríð þat um allan líkam manns ok gef honum súrur at eta. Þat gerir svefn allvel. Við sár ― Tak saur ok legg við um dag ok nótt. Ok síðan tak svína gall eða nauta eða geita ok stappa við salt svá sem pipar ok legg við sár um kveld ok mor
gin í annat sinn. Þat grǿðir einkum vel. Við ormsbit ― Tak lǫg af lǽknisgrasi ok oleu ok salt ok gef honum drekka. Þat hrindr eitri ór. Við beinbrot ― Tak hana ok stappa allan með fjǫðrum ok bitt við. Þat grǿðir skjótast. Við of feitan kvið ― Tak rugbrauð eigi blandat við annat korn ok brjót í vín eða ǫldr ok lát standa nǽtr sjau. En síðan drekk af því hvern morgin ok hvern aftan of mánuðr. Þá munt u svengjask. Ef kveisa er komin í hǫnd þér, þá tak kǫtt ok drep ok stikk hendi þinni í hann, ef hann er varmr. En síðan bitt um til annars dags ok ger svá sinnum, ef þarf. Ok hvern dag tak kvikan kǫtt. En ef í ǫðrum stað er í ho
ldi manns, þá bitt við varmt kattarhold nýdrepit til þess er kólnar. Þat dregr út hvarvetna kveisu ór mannshol
di. Við augnamyrkva ― Tak ál kvikan ok ríst hann ok tak ór honum bǽði blóð ok gall ok blanda bǽði saman ok berr í augun. Þat birtir sýn manns. Við blóðrás ― Tak gras þat er vex í hveitiakri með sínum blǫðum ok rauðu frǽ ok stappa í víni eða ǫldri ok syng meðan pater noster ok gef honum drekka. Við þá blóðrás, ef sár blǿðir ― Tak náttlauk ok stappa vel ok legg þar í sárit sem blǿðir ok bitt við. Við spenbolga ― Tak lǽknisgras ok bitt við. Ef þú vill þik hepta at lostasemi, tak gras þat er ruta heitir ok et í þola. Þá mun linask. Við ormsbit ― Tak rutam ok bitt við. Við þat, ef maðr er þorstlátr ― Tak centauream ok stappa við vatn ok drekk fljótt. Við hǫfuðverk ― Tak rutam ok stappa við skíra oleu ok ríð um enni. Þat tekr verk af ok bǿtir augun. Þetta er oft reynt. Við lendaverk ― Tak gras þat er centaurea heitir ok stappa í vatni ok drekk oft kalt. Við sár ― Tak dust af því grasi er centaurea heitir ok dreif á sárit. Þat grǿðir ok hreinsar. Við augnaverk ― Tak rót af því grasi er verbena heitir ok blǫð þess gras er feniculum heitir ok stappa bǽði saman ok berr í augun. Við augnamyrkva ― Tak gras þat er heitir minna pulegium ok stappa vel ok drekk þat fastandi oft. Þat bǽtir ok birtir augu. Við tármild augu ― Tak skógarsúru ok blanda við fornt vín ok hirt þat í glerkeri ok neyt af því oft. Við nasraufadaun ― Tak lǫg af mintu ok hell í. Þat tekr óþef af. Við augnamyrkva ― Tak malurt ok stappa vel ok egg ok sjóð hart. Sker síðan í sundr ok tak ór it rauða ok legg í staðinn malurtina stappaða. En þá er þú ferr sofa, þá legg við útan á hvarmana sem þú mátt hafa. Þat skírir ok birtir augun. Gras þat er vitrum heitir þurrkat ok gǫrt at dusti ― Blan
da þat við vín ok gef manni drekka. Þat brýtr stein í blǫðru Pors grǿnn stappaðr vel ok blandaðr manns. við súrt vín ― Þat er gott at þvá hǫfuð við. Gras þat er acacia heitir ― Legg við enda þarms, ef út snýst, þá mun aftr snúask ok svá sár, ef um vendisk. Gras þat er rubea heitir, þat er roðagras ― Þat hrindr út ór óléttri konu, þó at barn sé dautt. Jǫrð sú er á innsigli er lǫgð ok manns líkneski er á ― Hon er góð við ormsbit ok annarra flugorma. Ok ef manni er gefinn ólyfjansdrykkr, þá drekki hann af þessi jǫrð
unni. Þat hrindr eitri út, en sakar ekki. Muskus heitir forað. Þat elsk í kviði eins dýrs. Þat er kið
lingi glíkt þeim er elsk á Indíaland. Þat renn saman af blóði þess dýrs ok ystisk sem mjolk. En þá er þat er full
vaxið, þá ǿðisk svá dýrit, at þat þolir hvergi, nema renn til trés eða staurs. En þá staurask þat svá lengi við í óviti, at þat raufar á sér kviðinn. En forað þat Steinn sá er koralus heitir ― fellr út. Hann er góðr við augu ok augnamyrkva. Balsamum bǿtir myrk augun ok skírir. Reykelsi stǫðvar blóðrás, hvaðan sem renn. Ok þat linar saur í endaþarmi eða í ǫðrum stað lǽtr eigi vaxa. Ef þat er temprat við mjólk ok við lagt, þá er þat lǽkning. Dioskurides segir af grasi því er peonia heitir": Ek sá svein einn vetra gamlan, er hafði þat gras hengt á hals sér. En þá barsk svá at of daginn, at þat gras féll af honum. En þegar jafnskjótt féll sve
inninn niðr ok hafði brotfall. En þá var þat aftr horfit í annat sinn á hann ok þá sakaði sveinninn ek
ki meðan hann hafði þat á sér. En þá féll af honum í annat sinn, en jafnskjótt féll hann í ina sǫmu sótt sem hann haf
ði fyrr. En þá var grasit bundit á hann enn ok bǽttisk jafnskjótt. Ok sǫmu lund fór sinn it þriðja: Spil
tisk er af var, en batnaði er á var bundit". Sama vit
ni berr Galienus, inn spakasti maðr, of þat sama gras. Bǫrkr af selju við súrt vín stappaðr ― Þat tekr af Svá mǽlti Galienus: Mjolk sú er riðin er ór vǫrtur. seljubǫrk þá er hon er blómguð ― Þat birtir in augu ok bǿtir Lǫgr af seljukvistum ok blómi, ef hann er mjǫk. drukkinn ― Hann stǫðvar blóðrás ok meinar konum bǫrn at geta. Minta styrkir kvið ok gerir munn vel þefaðan. En plástr gǫrt af mintu ok salti ― Þat er gott við óðs Gras þat er heitir elleborum hvítt hunds bit. blandat við mjolk ok temprat við hunang ― Þat drepr mýs, ef eta því. En af því blandat dust við vatn ok stǫkt of hús ― Þat drepr flugur. Gras þat er ciminum heitir drukkit með víni ― Þat hreinsar bit flugdýra. En ef þat er blásit í nasraufar manns ― Þat heftir Lǫgr grass þess er chelidonia heitir ― nefdreyra. Þat hreinsar ok hvessir sýn ok þunga vøkva í manni þurrkar þat. Gras þat er ruta heitir ― Þat drepr losta í manni ok hreinsar bit flugdýra. Salt ok línfrǽ gǫrt af því plástr ― Þat hreinsar in flugdýrabit. Eyrsilfr drukkit ― Þat gerir bana. Því at í hvern lim er þat renn, þá skefr þat innan. En ef þat verðr í eld lagt, þá gerir þat meinsaman reyk. Þann flýja or
mar ok af þeim reyk deyja flugdýr. Malurt blandin við ufsagall ok smurt of eyru manns ― Þat styrkir þau ok hrindr frá óhljóð. En ef þat er lagt í klǽðaǫrk, þá mun mǫlr eigi spilla. Ok ef blek verðr gǫrt af því vatni er malurt er í ― Þǽr ritnin
gar munu haldask. Þǽr þora eigi mýss skeðja. Við hósta ― Tak reykelsi þat er mirra heitir ok halt len
gi undir tungurótum. En við þat sama ― Tak rót af grasi því er levisticum heitir ok stappa við vín ok drekk. En við þat sama ok svá at hreinsa lungu ― Tak þat er vex á viði korn ok piparkorn ok af feniculo, mel þat alt í dust ok blanda við hunang. Ok et af þvísa hvern dag spán fullan fastandi. Þessa er opt freistat. En við hósta ― Gras þat er heitir pimpinella blanda við súrt vín ok gef honum drekka. Þá mun batna. Gras þat er heitir feniculum ― Stappa þat við vín. Þat er gott við blǫðrusótt. En við þat sama ― Þá er þú ferr sofa, tak rúgbrauð ok svíð við eld ok et þat svá svi
ðit með vǫrmu víni. Við siklan ― Tak gras þat er salvia heitir ok stappa við súrt vín ok drekk. Þá mun létta. En við þat sama ― Haf ba
ðar hendr þínar í vatni vǫrmu ok drekk lítit súrt vín. Til skírar raustar ― Tak pipar ok tygg ok haf í munni þér lengi ok svelg síðan hrákann niðr ok spýt út fl...